BALII<HANE NAZlRI Ali RlZA BEY

28
ruya Avrupa fabriklarına ısmarlanmaya (1) başlandı.
Bundan sonra da yerli kumaşlar günden güne itibardan
düştü. Binlerce liralık sermayedara sahip olan
memleketimiz genellikle sefalet içinde kaldı. Sanat ve
ticaret hususunda İslam ahali, yüzde beşyüz zarara
uğradı. Zavallı halkımız bundan sonra emile emile
bir iskelet haline geldi.
(Eski vakitlerde İstanbul'a gelen ecnebi gemileri
Gelibolu'da yoklamaya tabi tutulur, memlekete sokulması
yasak olanlara izin verilmez, gümrük vergisine
tabi olanlardan da vergi aynen alınırmış.)
Osmanlı ticaret gemileri yazın Karadeniz !imanlarına,
kışın Suriye ve Mıır taraflarına giderlerdi. Bazıları
da Akdeniz'in batı memleketlerine sefer ederlerdi.
Ticaret gemileri, Hayriye Tüccarı denilen İslam·
tüccarının malı idi. Bu tUccarlardan herbirinin yirmi
(1) Saraya Ulzım olan eşya Tophane Müşürü Fet·
hi Paşa'nın aracılığı üe Fransız tebaasından meşhur
Krenpler eliyle Avrupa fabrikalarına ısmarlanırdı.
Bu ısmarlanan eşya dolayısı ile de Fethi Paşaya
(Bezirgan Paşa) adı verilmişti. Hatta 1858 yılında
Fethi' Paşa'nın lildüğilnü duyan devrin Kaptanpaşası
Mehmet Alt Paşa, (Çok şükür şu Bezirgan Paşa'dan
kurtulduk) demişti. Bu tarihlerde başlıyan Avrupa
eşyası hayranlığı bütün hızı ile devam etti. Sultan
Hamit biltün giyim eşyasını çocuklarınınkine kadar
Paris Büyük Elçisi Tahsin Paşa vasıtası ile Avrupa'dan
getirtirdi. Bunun milletçe çok zararlarını çekttk.
Bilyük Türk'çü Ziya Gökalp, çok sevdiği kızının
bir Avrupa terliği alma istemesine karşı gelmiş,
«evime Tilrk malından başka birşey giremez» demişti.
(N.A.B.)