de la evaluación en Europa y en América Latina
1Ni0JWh
1Ni0JWh
- No tags were found...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Estudio comparado sobre institucionalización <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>evaluación</strong> <strong>en</strong> <strong>Europa</strong> y <strong>en</strong> <strong>América</strong> <strong>Latina</strong><br />
Aunque quizás el cambio institucional más importante para avanzar hacia una cultura<br />
<strong>de</strong> <strong>evaluación</strong> <strong>en</strong> México fue <strong>la</strong> Ley aprobada <strong>en</strong> 1999 por el Congreso <strong>de</strong> <strong>la</strong> Unión,<br />
según <strong>la</strong> cual el gobierno mexicano <strong>de</strong>bía pres<strong>en</strong>tar evaluaciones externas anuales <strong>de</strong><br />
todos sus programas fe<strong>de</strong>rales sujetos a reg<strong>la</strong>s <strong>de</strong> operación, es <strong>de</strong>cir programas <strong>de</strong><br />
subv<strong>en</strong>ciones. Este cambio rep<strong>en</strong>tino – pasando <strong>de</strong> prácticam<strong>en</strong>te no t<strong>en</strong>er evaluaciones<br />
a t<strong>en</strong>er evaluaciones <strong>en</strong> ci<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> programas anualm<strong>en</strong>te- si bi<strong>en</strong> implicó <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />
práctica un proceso l<strong>en</strong>to <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje e imp<strong>la</strong>ntación progresiva, contribuyó a familiarizar<br />
con cierta rapi<strong>de</strong>z a numerosos funcionarios <strong>de</strong> <strong>la</strong> Fe<strong>de</strong>ración con <strong>la</strong> <strong>evaluación</strong>.<br />
Así, <strong>en</strong> 2001 casi 100 programas sujetos a reg<strong>la</strong>s <strong>de</strong> operación estuvieron obligados<br />
a t<strong>en</strong>er una <strong>evaluación</strong> externa, realizada por instituciones académicas, <strong>de</strong><br />
investigación, expertas <strong>en</strong> distintos temas, y estas evaluaciones fueron pres<strong>en</strong>tadas<br />
anualm<strong>en</strong>te al Congreso para alim<strong>en</strong>tar <strong>de</strong>cisiones presupuestarias.<br />
Destaca también <strong>en</strong> ese período <strong>de</strong> finales <strong>de</strong> los 90, y gracias también al impulso <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
mayoría opositora <strong>en</strong> el Congreso, <strong>la</strong> reforma <strong>de</strong>l marco institucional <strong>de</strong> <strong>la</strong> función <strong>de</strong><br />
fiscalización superior <strong>de</strong>l Estado. Esa reforma incluyó <strong>la</strong> modificación <strong>de</strong> diversos artículos<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> Constitución <strong>en</strong> 1999 y <strong>la</strong> promulgación <strong>de</strong> <strong>la</strong> Ley <strong>de</strong> Fiscalización Superior <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
Fe<strong>de</strong>ración <strong>en</strong> Diciembre <strong>de</strong> 2000. En ese nuevo marco jurídico se creó <strong>la</strong> Auditoría Superior<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> Fe<strong>de</strong>ración (ASF), adscrita al Legis<strong>la</strong>tivo y <strong>en</strong> sustitución <strong>de</strong> <strong>la</strong> Contaduría<br />
Mayor <strong>de</strong> Haci<strong>en</strong>da. La ASF incluye <strong>en</strong>tre sus funciones <strong>la</strong>s l<strong>la</strong>madas Auditorías <strong>de</strong> <strong>de</strong>sempeño,<br />
que se ori<strong>en</strong>tan a evaluar el grado <strong>de</strong> cumplimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> metas y objetivos <strong>de</strong> los<br />
programas gubernam<strong>en</strong>tales, sigui<strong>en</strong>do criterios <strong>de</strong> eficacia, efici<strong>en</strong>cia y economía, así<br />
como su impacto, –social y económico– y b<strong>en</strong>eficios para <strong>la</strong> ciudadanía 57 .<br />
Casi al mismo tiempo, <strong>en</strong> 2001, un órgano <strong>de</strong> fiscalización interno <strong>de</strong>l Ejecutivo, <strong>la</strong> Secretaría<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> Contraloría y Desarrollo Administrativo (SECODAM) cambió <strong>de</strong> nombre y <strong>de</strong><br />
atribuciones y pasó a l<strong>la</strong>marse Secretaría <strong>de</strong> <strong>la</strong> Función Pública (SFP). La SFP continuó con<br />
sus <strong>la</strong>bores fiscalizadoras y <strong>de</strong> control respecto a <strong>la</strong>s <strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong>ncias e instituciones fe<strong>de</strong>rales<br />
58 , pero se conc<strong>en</strong>tró también <strong>en</strong> el impulso <strong>de</strong> diversas líneas <strong>de</strong> reforma administrativa.<br />
57. En el web <strong>de</strong> <strong>la</strong> ASF (www.asf.gob.mx) se publican únicam<strong>en</strong>te los l<strong>la</strong>mados “Informes <strong>de</strong> cu<strong>en</strong>ta pública” y<br />
otros informes re<strong>la</strong>cionados con activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> fiscalización, correspondi<strong>en</strong>tes a cada ejercicio. Sin embargo, <strong>la</strong> información<br />
e informes consultados al respecto <strong>en</strong> el web <strong>de</strong> <strong>la</strong> ASF, <strong>de</strong> carácter sintético, no ha permitido comprobar<br />
el alcance real <strong>de</strong> esas actuaciones.<br />
58. La SFP cu<strong>en</strong>ta con difer<strong>en</strong>tes unida<strong>de</strong>s con funciones <strong>de</strong> <strong>evaluación</strong>, auditoría y control gubernam<strong>en</strong>tal :<br />
− Una Unidad <strong>de</strong> Evaluación <strong>de</strong> <strong>la</strong> Gestión y el Desempeño Gubernam<strong>en</strong>tal, que ti<strong>en</strong>e <strong>en</strong>tre sus funciones (art. 24): (a)<br />
Establecer, organizar y coordinar, “el sistema <strong>de</strong> control y <strong>evaluación</strong> gubernam<strong>en</strong>tal”. (b) Realizar <strong>la</strong>s acciones que<br />
<strong>en</strong> el ámbito <strong>de</strong> compet<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>la</strong> SFP “se requieran para el funcionami<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l sistema <strong>de</strong> <strong>evaluación</strong> <strong>de</strong>l <strong>de</strong>sempeño<br />
previsto <strong>en</strong> <strong>la</strong> Ley Fe<strong>de</strong>ral <strong>de</strong> Presupuesto y Responsabilidad Hac<strong>en</strong>daria, a fin <strong>de</strong> conocer los resultados <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
aplicación <strong>de</strong> los recursos públicos fe<strong>de</strong>rales, el impacto social <strong>de</strong> los programas y proyectos realizados con recursos<br />
públicos e i<strong>de</strong>ntificar <strong>la</strong> efici<strong>en</strong>cia, economía, eficacia y calidad <strong>en</strong> <strong>la</strong>s <strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong>ncias, <strong>la</strong>s <strong>en</strong>tida<strong>de</strong>s y <strong>la</strong> Procuraduría”.<br />
(c) Proponer ”normas <strong>de</strong> carácter g<strong>en</strong>eral, lineami<strong>en</strong>tos y políticas que rijan el funcionami<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l sistema <strong>de</strong> control<br />
y <strong>evaluación</strong> gubernam<strong>en</strong>tal”. (d) Validar los indicadores <strong>de</strong> gestión que <strong>en</strong> términos <strong>de</strong> <strong>la</strong> Ley Fe<strong>de</strong>ral <strong>de</strong> Presupuesto<br />
y Responsabilidad Hac<strong>en</strong>daria son <strong>la</strong> base para evaluar el grado <strong>de</strong> cumplimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los objetivos y metas <strong>de</strong> los<br />
programas y proyectos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong>ncias, <strong>la</strong>s <strong>en</strong>tida<strong>de</strong>s y <strong>la</strong> Procuraduría, y el <strong>de</strong>sempeño <strong>de</strong> éstas <strong>en</strong> <strong>la</strong> ejecución<br />
<strong>de</strong> los mismos. (d) Establecer criterios <strong>de</strong> <strong>evaluación</strong>, así como metodologías o mo<strong>de</strong>los <strong>en</strong> esa materia que permitan<br />
<strong>la</strong> operación <strong>de</strong>l sistema <strong>de</strong> control y <strong>evaluación</strong> gubernam<strong>en</strong>tal. (e) Administrar <strong>la</strong> información que <strong>en</strong> materia <strong>de</strong><br />
<strong>evaluación</strong> se g<strong>en</strong>ere; realizar el análisis <strong>de</strong> <strong>la</strong> misma y formu<strong>la</strong>r recom<strong>en</strong>daciones.<br />
87