Pasaia III - Pasaiako udala
Pasaia III - Pasaiako udala
Pasaia III - Pasaiako udala
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Falangistek flechas eta<br />
pelayos izeneko erakundeetan<br />
batu zituzten<br />
umeak. Horra<br />
Antxokoak, elizako<br />
eskaileretan.<br />
106 I<br />
Militar matxinatuek hildako pertsonen zerrenda osatugabea<br />
iruditzen bazaigu, are datu gutxiago dauzkagu lan-batailoietan<br />
jardun zuten pasaitarren patu makurraz. Hura bai benetako<br />
esklabutza, hura bai animaliak bezala lanean aritzea eta tratatuak<br />
izatea. Eta kartzeletan, pertsonarik bizi ezin daitekeen baldintzetan,<br />
gaixotasunez, hotzez, gosearen gosez edo epaiketa<br />
sumarisimo bidez noiznahi hiltzeko arriskuan egon ziren haien<br />
guztien paraderoaz ere ezer gutxi dakigu. Adibide moduan,<br />
balio beza Jazinto Etxeberria Barcenaren kasuak: 1937ko azaroan<br />
hartu zuten preso eta 1941eko abuztuan hil zen Burgosko<br />
presondegian, tuberkulosiak jota 45 . Eta baita Alberto Lores Solérena<br />
ere: Galerna-n harrapatu eta Iruñeako presondegira bidali<br />
zuten, oroitza tamalgarriko Ezkabako gotorlekura, eta 30 urteko<br />
zigorra eman zioten 46 .<br />
Gauza bera esan liteke kontzentrazio-eremuetan egon ziren<br />
herrikideei buruz. Kasu honetan, behinik behin, hurbileko<br />
Gurseko eremuan egon ziren pasaitarren zerrenda badugu 47 .<br />
Abad Rodriguez, Leopoldo<br />
Armental San Pedro, Agustin<br />
Asteasuainzarra, Iñaki<br />
Beloki Bidaurre, Francisco<br />
Berra Saez, Jose<br />
Camaño Fernandez, Francisco<br />
Crespo Etxeberria, Cipriano<br />
Cruz Franqueira, Eladio<br />
Delgado Blanco, Honorio<br />
Dominguez Aracema, Manuel<br />
Elzo Sarasola, Francisco<br />
Enriquez Oliva, Francisco<br />
Estellalde Asteasuanizarra,<br />
Felipe<br />
Fernandez Abad, Isidro<br />
Fernandez Abad, Jesus<br />
Fernandez Lopez, Pedro<br />
Galardi Etxebeste, Iñaki<br />
Giron Blanco, Arsenio<br />
Gonzalez Bermejo, Eladio<br />
Gonzalez Matxain, Pedro<br />
Gonzalez Pendas, Jose Luis<br />
Gutierrez Sesma, Jose<br />
Larramendi Amiama, Ignacio<br />
Larramendi Amiama, Jose<br />
Linazasoro Artano, Gonzalo<br />
Martin Hernandez, Bonifacio<br />
Martinez Ramos, Belarmino<br />
Mata Molinero, Jose<br />
Mendizabal Otegi, Juan<br />
Mora Urresti, Resurreccion<br />
Nuñez Manzisidor, Ramon<br />
Oiartzabal Mitxelena, Ramon<br />
Ortiz de Viñaspre , Eduardo<br />
Otermin Berasategi, Antonio<br />
Otermin Berasategi, José<br />
Otermin Berasategi, Juan<br />
Pacheco Sáez, Juan<br />
Pascual Azurmendi, Pedro<br />
Peñamaría Campos, David<br />
Perez Rubio, Miguel<br />
Quiles Serrano, Bartolome<br />
Ramirez Morales, Juan<br />
Rincon Millan, Pedro<br />
Rodrigo Urbeneta, Cecilio<br />
Romeu Matxain, Juan Jose<br />
Saleta Rua, Manuel<br />
Salsamendi Etxeberria, Jose<br />
Antonio<br />
San Jorge Blanco, Manuel<br />
San Sebastian Etxebeste, Juan<br />
Sanchez Arrieta, Francisco<br />
Sanchez Ferrol, Antonio<br />
Sanchez Martinez, Francisco<br />
Santamaria Atiño, Antonio<br />
Santos Millan, Buenaventura<br />
Vilas Blanco, Jose<br />
Azkenik, frankisten atzaparretatik ihes egitea lortu eta<br />
nazioarteko erresistentziara bildu zirenen arrastoa jarraitzea<br />
geratuko litzaiguke. Haien artean bizpahiruren berri behintzat<br />
jakin ahal izan dugu. Bat, Juan Jarboles Fernandez, nazien<br />
Matthausengo sarraskitze-eremuan egon zen eta bizirik atera<br />
zen 1945ean 48 . Bestea, Pepe Etxeberria sanpedrotarra,<br />
Bigarren Mundu Gerran eta Gerra Hotzean zehar jeltzaleen<br />
espioitza zerbitzuetan hainbat kargu betetakoa; hura ere<br />
Matthausenen egon zen. Eta hirugarrena, Jose Bueno, errenteriarra<br />
jaiotzez baina 1960 aldera Antxon finkatu zen Pepe<br />
Bueno tabernari ezaguna: erresistentzian gogor jardun ondoren<br />
milizia komunistetako komisari bezala, espioitza lanak egitera<br />
bidali zuen alderdiak Marokoko Casablanca hirira<br />
Bigarren Mundu Gerran.<br />
Asko dira, bistan denez, berreskuratu eta azalera atera beharreko<br />
istorioak; asko haritik tira eta analizatu beharreko datuak.<br />
Nolanahi ere, faxistaren ankerkeriaren hasiera besterik ez zen<br />
izan gerra. Gero etorri zen isiltasunaren lauza gertatutako guztiaren<br />
gainean eta, ez garrantzia gutxiagokoa, hainbat herritarren<br />
laguntza garaituak suntsitzeko edota hondoa jota uzteko.<br />
Batzuek, gainera, jazarpen eta errepresio horri lotu zitzaizkion,<br />
ahazturik, zenbaitetan, herrikide horiei beraiei zor zietela<br />
bizia, gerraren lehen egunetan babestu egin zituztelako.<br />
7.2 Udalbatza, falangistaren laguntzaile<br />
jazarpen politikoan:<br />
Konfiskatzeak, bahiturak, lapurretak<br />
eta isunak.<br />
Etsaiak hiltzeaz gain, bestelako bideak ere erabili zituzten frankistek<br />
disidentzia suntsitzeko. Politika antolatzeko moduan<br />
frankistak hasieratik saiatu ziren euren estatu-kolpearen aurreko<br />
oroitzapen guztiak deuseztatzen. Adibidez, etsaia azpian<br />
hartu zutenetik hasi ziren urteak kontatzen (“Garaipenaren<br />
Lehen Urtea”...), edo izenak aldatu zizkieten kaleei eta herriei<br />
(Sabino Aranaren ordez Primo de Rivera, Francisco<br />
Andonaeguiren ordez General Mola, Trintxerperen ordez<br />
Nuestra Señora del Carmen auzoa…), baita itsasontziei ere,<br />
euskarazko izenak erdaratuz. Edo ondasunak konfiskatu eta<br />
isunak ordainarazi zizkieten.<br />
Ekintza hauek, isiltasuna, “bake-urteak”, den-dena zegoen<br />
pentsatua “gurutzadatik” sortutako mundua legeztatzeko eta<br />
laudatzeko. Mundu hartan administrazio frankistak sortu eta<br />
inposatutako guztia normala eta naturala zen, eta gainerakoa<br />
gaitzesgarria, edo, besterik gabe, inoiz izan gabea zen.
Change language