Pasaia III - Pasaiako udala
Pasaia III - Pasaiako udala
Pasaia III - Pasaiako udala
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Errepublikazaleen<br />
egoitza mustea Pasai<br />
Antxon, 1906ko<br />
otsailaren 4an.<br />
ginez, alegia– afiliatu pasaitarrek euren azpiegitura zabaldu<br />
behar izana.<br />
Udal Artxibategian gutun ugari daude herrian Langile Zentro<br />
baten berri ematen dutenak. Langileen Elkarteen Lokala ere deitzen<br />
dute. Magdalena kaleko (Blas de Lezo, gaur egun) hamargarrenean<br />
behar zuen egoitzak. UGTko afiliatuek erabiltzen zuten<br />
lokal hori euren mitin eta hitzaldietarako, baina 1931ko maiatzaren<br />
1ean ospatutako festaz geroztik, desadostasun eta pitzadura<br />
handiak sortu ziren hainbat talderen artean. (Joera komunistakoak<br />
ziren nagusi 10 : “... festa hartako ekitaldiak antolatuta,<br />
izaera erabat komunista emanda, aurrez antolatutako ekitaldi<br />
gehienei bezala, UGT eta haren gizon adierazgarrienak bidegabe<br />
zentsuratuz...”). Horregatik guztiagatik, 1932ko otsailean,<br />
langile guztiei, eta, oro har, herritar guztiei zuzendutako ohar<br />
batean, hala bukatzen dute: “Arrazoi hauek guztiak emanda,<br />
ohartarazi nahi diegu langileei UGTren aldeko lanbide elkarte<br />
bakarra (Sociedad de Oficios Varios) gurea dela, Marinako kafetegiaren<br />
beheko solairuan helbideratutakoa” (gaur egun Iparra<br />
taberna, Nafarroa etorbidearen 15. zkian.) 11 .<br />
Bestalde, betiere Udal Artxibategian bilduta dauden datuen<br />
arabera, 1935ean UGTren egoitza Carretera kalearen 6.ean<br />
zegoen. Eskalantegi kalea, gaur egun 12 .<br />
Aukera errepublikarra<br />
Gipuzkoan eta <strong>Pasaia</strong>n, aukera errepublikarraren egitura aztertzean<br />
atentzioa ematen duen aurrenekoa sakabanaketa da. Jose<br />
Antonio Rodriguez Ranzen 13 hitzetan, “Euskal Herriak II.<br />
Errepublika garaian ikusi zuen Estatuko organigrama politiko<br />
atomizatua eta zatitua bere lurraldera estrapolatu zela, estatu<br />
mailako indar politiko errepublikarrak Euskal Herrian ezarri<br />
zirenean, hain zuzen”.<br />
Aukera errepublikarraren eremuan zeuden “Alderdi Erradikala”,<br />
“Alderdi Erradikal Sozialista”, “Ekintza Errepublikarra”,<br />
“Ezker Errepublikarra”, “Batasun Errepublikarra” eta “Euskal<br />
Ezker Federala” alderdia. Gipuzkoako herrietan militante<br />
gutxi zituen bakoitzak.<br />
Conjuncion Republicano Socialista eta EAE-ANV (CR-<br />
S/ANV) hautagaitza osatzeko irizpideak bateratu beharrak eta II.<br />
Errepublikaren etorrerak gogoetaldi batera eraman zituen aurrez<br />
aipatutako alderdi haietako guztietako kideak. Hausnarketa<br />
horren ondorio izan zen Donostiako Batasun Errepublikarraren<br />
proposamena: Alderdi Errepublikarren Tokiko Federazioa sortzea.<br />
Izan ziren, noski, kontrakoak ere, eta horiek “Batasun<br />
Errepublikar Autonomoa” (Union Republicana Autonoma, URA)<br />
eratu zuten azkenean. Besteek, 1931ko iraila eta 1932ko otsaila<br />
bitartean egin zuten moldaketa; halaxe bildu zituzten tokiko<br />
elkarte errepublikar autonomoak Alderdi Errepublikarren Tokiko<br />
Federazioan, <strong>Pasaia</strong>, Irun, Errenteria, Arrasate eta Eibarko egoitzetan.<br />
Joera errepublikarreko korronte desberdinak banaka-banaka<br />
aztertze aldera, Alderdi Erradikalari dagokionez, Pasai Antxon<br />
gutxi ziren ideologia aldetik erradikalismora atxikitako alderdikideak.<br />
Hori dela eta, tokiko Elkarte Errepublikar banakakoetan<br />
afiliatuta mantentzen ziren 14 .<br />
“Alderdi Erradikal Sozialista Espainiarrak” Herri Batzordea<br />
zuen Pasai San Pedro-Trintxerpen; Fco. Andonaegui kaleko 13.<br />
zenbakiaren behe batean zuen egoitza. Gaur egungo Euskadi<br />
Etorbidean. Ezin izan dugu jakin zenbat kide ziren, baina<br />
1932ko abuztuaren 8an herrian banatutako panfletoaren arabera<br />
ziur esan dezakegu harro zeudela euren militantziaz, izan ere<br />
“alderdi hau 11 lagunek sortu zuten bere garaian eta gaur egun<br />
San Pedro lohitzen duen jauntxokeri-zolda guztia garbitzeko<br />
adina gara” 15 .<br />
Joera errepublikarreko alderdi guztien artean “Ezker<br />
Errepublikarrak” (Izquierda Republicana) lortu zuen Gipuzkoan<br />
errotzerik zabalena: 24 herritan zuen presentzia, Pasai Antxon,<br />
besteak beste. Honen harian argitu behar dugu, lehenik eta<br />
behin, XX. mendearen hasieran, 1903an zehazki, Antxoko<br />
barrutiak bazuela ordurako bere talde errepublikarra. Hala frogatzen<br />
du Gobernadore Zibilak <strong>Pasaia</strong>ko alkateari bidalitako<br />
ohar batek: elkartea legez eraturik zegoela egiaztatzen zuen<br />
ziurtagiria zen, indarrean zen Elkarteen Legearen 8. artikuluaren<br />
arabera. Ezin izan dugu jakin non zuen egoitza. Inauguratu zuteneko<br />
argazkia bai, orrialde honetan agertzen da. Pentsatzekoa<br />
da Primo de Riveraren Diktadurarekin, ateak itxi behar izango<br />
zituela zentro honek eta jarduera oro eten.<br />
Pasai Antxoko errepublikarren Zentro berria 1931ko martxoaren<br />
21ean inauguratu zen, II. Errepublika aldarrikatu baino egun<br />
batzuk lehenago. Bultzatzaileen artean zeuden Amiama, Gal,<br />
Rubio eta Moranchel jaunak. Egoitza, zabala eta leku askokoa,<br />
Zumalakarregi kaleko 11.ean zegoen, kokaleku bitxian. Gerora<br />
Lore-Txorta elkartearen egoitza gisa ezagutu dugu leku hura.<br />
1931ko ekainaren 4an bilera izan zen Zumarragako Alderdi<br />
Errepublikarraren egoitzan; han izan zen Antxoko ordezkaritza<br />
bat ere, 166 afiliatuko zerrendarekin.<br />
Errepublika aldarrikatu ondoren, baina 1931n bertan, Pasai<br />
San Pedroko Elkarte Errepublikarra eratu zen. Haren Herri<br />
Batzordeko ordezkaritza bat Alderdi Erradikal Sozialistaren<br />
Batzarrean izan zen 1932ko martxoaren 20an. Urte hartan bertan<br />
sortu zen Pasai Donibaneko Zentro Errepublikarra, San Juan<br />
kaleko 18.ean, gaur egun Badiola jatetxea dagoen horretan.
Change language