Pasaia III - Pasaiako udala

More documents

Recommendations

Info

Esker ona Gurasoei, zoriontasunaren bidea erakutsi zidatelako. Familiari, Marian, Susana eta Nagoreri, liburu hau idazten ari nintzeneko nire bertan egote ez egotea ulertu dutelako. Clara Barbier-i, udal artxibategiko labirintoan bidera ekarri izan nauelako. Felipe Mayari, bere ekarri interesgarriengatik. Iñaki Becerra, Ricardo del Pozo, Koldo Izagirre, Juantxo Linazasoro, Pedro Perez Amuchastegui eta Jabi Zubizarretari, aro nahasi hartan argi egiten saiatzen ginela Lore Txorta elkartean pasatako tartetxo ederrengatik. Izaskun Gomezi eta Maider Zigandari, Pasaiako alkate bioi, liburu hau egiteko eman didaten konfiantzagatik. Dionisio Etxauri, Josefa Martinez eta Jesus Carballori, euren esperientzien testigantza partekatzeagatik. Hainbat datu eta irudi eman dizkidaten guztiei, eta Miguel Alkaraz, Mikel Errazkin, Juani Garbizu, Joseba Goñi, Josetxo Dominguez, Ana Otegi eta Agustina Pontestari, eskaini didaten laguntzagatik. Baina batez ere lur hau odol-nekez garaztatu zutenei gure herrian justizia eta askatasuna eduki dezagun.
Sarrera “Lurperatzen zutena ez ziren gorpuak, hazia baizik” – Daniel Castelao Literaturaren adituek esan izan dute nobelagilearen lana –edozein idazlerena, esango nuke nik– ez dela gertakizun handiak kontatzea, baizik eta pasadizo txikiak interesgarri bihurtzea. Horixe izan da lan honen asmo nagusietako bat: irakurlea gonbidatzea XX. mendeko hirugarren hamarkada bizi horren zurrunbiloan murgil dadin, sasoi hartan Pasaian izan ziren gertakizun txikiak ezagutu ditzan. Eta bide horretan saiatu gara pasadizo bakoitza –Historiaren puzzle handia osatzen duten piezak bezala– irakurlearentzat interesgarri bihurtzen. Matxinatuak garaile, gerra amaitu zenean (1939ko apirilaren 1a), isiltasunaren zama sentitu zen gure etxeetako teilatupe askotan. Euskal Herrian, Espainian oro har, eta bereziki Pasaian gertatutakoa gai tabua zen gertaera latz haiek bizi izan ez genituenontzat. Ondoko hamarkadetan, eskoletan, ekitaldi erlijiosoetan, etengabe goratu behar zen Mugimendu Nazional Loriatsua. Poliki-poliki indarra galtzen joan zen alabantza behartu hori, eta denborarekin, Amerikanoen esnea eta gazta banatu aurretik abesti batzuk ikastera eta kantatzera mugatu zen (herrikide asko gai lirateke oraindik ere Montañas nevadas abesteko). Errazionamendu-liburuxka, Flechas y Pelayos haiek, eta falangisten eta erreketeen desfileak iraganeko kontuak ziren jada. Gai honen inguruko jakin-mina pizteko moduko adinera iritsi ginenean, jabetu ginen Pasaiako historia aztertu zuten hainbat egilek (P. Iturriozek, Carlos Yarzak edo Tomas Erenchunek eta Felix Elejaldek) ahaztu egin zituztela urte haietan gure herrian izan ziren gertaerak. Liburu hau osatzeko, II. Errepublikaren aldarrikapena hartu dugu abiapuntu, 1931ko apirilaren 14a, une hura mugarria izan baitzen hamarkada haren bilakaeran. Hirurogeita hamasei urte igaro dira, beraz, gertaera haietatik hona, eta, alabaina, gaur egun oraindik ere zaila da –eta batzuetan ezinezkoa– bizipen haien protagonisten eta lekukoen testigantzak biltzea. Liburua zabalik utzi nahi genuke, orri hauetan bildutakoari datu bat, lekukotza bat, arrasto bat gehituko dioten pertsona guztientzat. Hala, eta ez beste inola, jaso ahal izango da informazio hori lan honen bigarren edizioan, lehenbiziko honek egileok espero dugun harrera baldin badu behintzat. Bien bitartean, lehen argitalpen honetan 1936ko estatu-kolpe faxistaren ondorioak beren larruan bizi izan zituzten pasaitar haietako zenbaitzuen ahotsa bildu dugu, eta baita egundaino argitaratu eta ikertu gabe zeuden artxiboetako informazioa eta garaiko aldizkari eta egunkarietan argitaratutako datuak ere. Nola ez, mami horri gure herriari buruzko informazioa eta aipuak erantsi dizkiogu, aurrez beste egile batzuen eskutik argitaratuta zeudenak. Beste neurri bat eman nahi izan diegu herriari buruzko informazio horiei, denak lan bakarrera ekarrita. Halaxe, itzulinguru gehiagorik gabe, nahi izan dugu une haietako handitasuna eta miseria gaur egungo belaunaldien artera gerturatu. Tamalez, gazte gehienek, ziur asko, ez zuten aukerarik izango, ezta etxean ere, orduan gertatutakoaren berri jakiteko. Eta merezi du jakiteak, Pasaiak eta pasaitarrek protagonismo handia hartu baitzuten askatasunaren aldeko borrokan. Baina 1936ko uztailean lehertutako gertaerak garrantzitsuak baldin badira, ez dira apalagoak aurreko urteetan jazotakoak. Atariko urte haietan landu zuen Pasaiak nortasuna eta kultura politiko bere-berea; horiek gabe ezin da ulertu pasaitarrek gerran izan zuten jarrera. Egunsenti argiago baten ametsa, gatazka politikoak, altxamendu militarraren aurreko zalantzak eta kezkak, hondatutako haurtzaroa, senideren bat galdu izanaren samina, biziraupenak egunero sortzen zuen larritasuna, diktadurak ezarritako menpekotasun itsua, eta, nola ez, bizitzan zehar inoiz falta ez diren bizipen pozgarri guztiak ere bai tarteka. Larre motz horretan hazi ziren gure gurasoak eta aitona-amonak, ezpal horiekin zaildu zen euren nortasuna eta izaera. Eta hala errotu ziren gure herriaren sustraiak. Horregatik da premiazkoa halako hamarkada garrantzitsuan gertatutako guztiaren ezagutzan sakontzea, gure sustraiak galduz gero, herri gisa dugun nortasuna ere galduko dugulako. Gertaera latz haiek Espainiako eta Euskal Herriko historia markatu zuten XX. mende osorako, eta gaur egun ere hamarkada nahasi hartako ezpal politikoak harrotzen dira noiz edo noiz. Negar egin dezakegu, barkatu dezakegu, baina ahaztu inoiz ez. Gertatutakoa ahazten baldin badugu gure gizartea iraganeko akats berberetan amilduko baita, barkamenik gabe. Oroimen historikoa berreskuratzeko lan hau ez da biktimekiko zorra kitatze hutsa. Gure herriaren historia zertxobait hobeto ezagutzeaz gain, orri hauetan barna bidea egiten duzuenok orduko gertaerak, arrazoiak eta ondorioak begi kritikoarekin aztertzea lortu badugu, gure izerdia ez da alferrekoa izango.
Page 2 and 3: Sorginarri bilduma 3 David Zapirain
Page 4: BABESLEA: Azala: Archivo General de
Page 8 and 9: HITZAURREA. David Zapirain Karrika
Page 11: Hitzaurrea Mila berrehun eta hiruro
Page 16 and 17: 16 I Pasaiako batelaria. Pasaiako U
Page 18 and 19: (goian) Luzuriagako ikuspegi nagusi
Page 20 and 21: Pasaia 1850. Georges Carpenter. Pas
Page 22 and 23: 22 I PASAIAKO INDUSTRIA ERROLDA 193
Page 24 and 25: Mapa honetan Pasaiako badiaren bere
Page 27 and 28: 2 LAN-GATAZKAK ETA LANGILEEN ANTOLA
Page 29 and 30: ANTXOKO HUELGA Txirrita, 1919 Mila
Page 31 and 32: (Porto do Sonetik, adibidez); haiet
Page 33 and 34: las reclamaciones básicas. Como es
Page 35 and 36: Nolanahi ere, Gobernadoreak, Galarz
Page 37 and 38: 2.2 Dentsitate handia sindikatutan
Page 39 and 40: 1934. urtean sortu zen “Ezker Err
Page 41 and 42: aretzen eta zauriak orbantzen. Berg
Page 43 and 44: edo Lazkanotegi ere esaten zioten l
Page 45 and 46: Garai hartako giroaren biziaz hainb
Page 47 and 48: NIÑOS - MUSICA - APOSTOLADO (El D
Page 49 and 50: Oyendo a estos pasaitarras simpáti
Page 51 and 52: 1932 - 1932ko iraila.- Kontxako 6.
Page 55 and 56: 3 TRADIZIOA ETA AURRERABIDEA NOR BA
Page 57 and 58: Herriaren eta klase politikoaren ba
Page 59 and 60: LAS IZQUIERDAS EN LA PROVINCIA (PAS
Page 61 and 62: ESTATUTUA GORA ETA ESTATUTUA BEHERA
Page 63 and 64:
Alabaina, Pasaiako udal politikan g
Page 65 and 66:
zuten Kontzertuaren eta udal autono
Page 67:
Harrezkero, gertaerak katean-katean
Page 70 and 71:
Sei hildako utzi zituen urriako ira
Page 72 and 73:
Bizkaia eta Bordalabordaren eraldak
Page 74 and 75:
Trintxerpeko eliza ez zen eraiki et
Page 77 and 78:
5 PASAIA ALTXAMENDU FRANKISTAREN AU
Page 79 and 80:
GORTEETARAKO HAUTESKUNDEAK (1936-02
Page 81 and 82:
3 4 5 6 2-3-4. EAE-ANVko gudariak s
Page 83 and 84:
Ahora, dos palabras para agradecerl
Page 85 and 86:
sarrera egin zuen hura, uztailaren
Page 87 and 88:
El Diario Vasco (17 de octubre de 1
Page 89 and 90:
Bertan bilduek, “nazioa bizitzen
Page 91:
Aprovechando un paréntesis de la l
Page 94 and 95:
Juan Pardo San Gil. RANCISCO FRANCO
Page 96 and 97:
Metrailadorak hor dauzka, baina Biz
Page 98 and 99:
Trintxerpe eta Trintxer-Alde izenek
Page 101 and 102:
7 PASAIA FRANKISTEN ESKU Francisco
Page 103 and 104:
Heriotza hauek krudelak izan bazire
Page 105 and 106:
Kamio, Bernardo Fusilatua Laboa Sis
Page 107 and 108:
Giro itogarri horretan, beraz, fran
Page 109 and 110:
zen Pasaiatik kanpo, noiz itzuli ze
Page 111 and 112:
1976. urtean, Herri Administrazioko
Page 113 and 114:
1949ko abenduaren 10ean, Etxarri Ug
Page 115 and 116:
zuen Trintxerpera itzuli apaiz-lana
Page 117 and 118:
dos “derechas”, es de por sí e
Page 119:
El Diario Vasco, 24 de marzo de 193
Page 122 and 123:
122 I GARAIPENAREN ONDOTIK ESPAINIA
Page 124 and 125:
124 I Han egon ginen 1941 arte. Ale
Page 126 and 127:
126 I 8.3 Jesus Carballo Quiroga Sa
Page 128 and 129:
Jesus Carballo goizeroko hitzordura
Page 130 and 131:
Barriako hondartza, Rabaneda eta be
Page 132 and 133:
Anacleto Arana, ezkerrean, Antonio
Page 134 and 135:
134 I lekukotza: “Nire ustez, gur
Page 137 and 138:
Pasai Antxo, 1936 EPILOGOA: Ezarrit
Page 139 and 140:
Reservada nº 1’ izeneko dokument
Page 141 and 142:
Agintariek Errepublikaren alde egin
Page 143 and 144:
ko errepresioa eta kontrol soziala
Page 145 and 146:
erakunde armatuen jarduerak Gobernu
Page 147:
zigortuaren, amona traumatizatuaren
Page 150 and 151:
150 I 49 PUA: 1267. 50 Barruso, Ped
Page 152:
152 I - Pardo San Gil, Juan: “La
Page 155 and 156:
145. Astinza, Guillermo 146. Ausin
Page 157 and 158:
364. Elordoi San Miguel, Eugenio CN
Page 159 and 160:
585. Goñi San Gil, Félix Compañ
Page 161 and 162:
806. Martínez Núñez, Manuel UGT
Page 163 and 164:
1023. Peñamaría Campos, David UGT
Page 165 and 166:
1241. Sistiaga Quintana, Silverio E
Page 167:
I 15
show all

Pasaia III - Pasaiako udala

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?