Pasaia III - Pasaiako udala
Pasaia III - Pasaiako udala
Pasaia III - Pasaiako udala
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
eman zion berriemaileari”.<br />
Eta, modu berean, ñabardura batzuk ere ematen ditu herritarrek<br />
faxistei emandako laguntzen inguruan:<br />
“Matxinatuen mugimenduaren alde agertu zirenak, aurrez<br />
liberal ezkertiarrak ziren asko, El Sol, LaVoz de Guipúzcoa eta El<br />
Liberal irakurtzen zutenak; posizio ekonomiko oneko jendea.<br />
Euren etengabeko kezka zen nazionalista euskaldunak noiz iritsiko<br />
ziren armak edukitzera, bestela ez baitzuten lepoa salbu<br />
ikusten”.<br />
Gerra-ekintzetan ere hartu zuen parte. Ekintza horien kontakizunak<br />
berresten du jeltzaleen indarrak batu egin zirela<br />
Donibanen, konpainia batean behintzat bai, Amaiur batailoiaren<br />
barruko Jaizkibel konpainian hain zuzen. Ekintza horietan<br />
Asturiasen ere ibili zen, eta Saseta komandante sonatua nola hiltzen<br />
zuten ikusi zuen.<br />
“Gerrako ekintza zuzenetan Andatzan aritu zen, <strong>Pasaia</strong>ko<br />
Bordaundi kuarteleko buruzagi moduan. Ehizako eskopeta<br />
batzuk eta dozenaka pistola, ez zeukaten beste armarik<br />
herrian. Andatzan, mosketoi eta errifle, ez zen bana ere ailegatzen<br />
hara igotzen zirenentzat. Matxinoak Jaizkibelen zeudelarik,<br />
Bordaundi kuartela ebakuatu eta soldaduak Loiolara<br />
pasatu ziren. Berriemailea herrian geratu zen, ordena bermatzeko.<br />
Irailaren 12ko gauean atera zen bertatik (portuaren<br />
sarrera ixteko bokalean bertan ontzi bat hondoratu baino<br />
lehentxeago), Domayo baforean. Getariara iritsi eta han egon<br />
zen kuarteleko kapitain, kostaldeko herri hura ere ebakuatu<br />
zuten arte. Ordurako Loiolan baziren arma batzuk: errifleak<br />
eta mosketoiak; fusilik ez. Gero Ondarroara jo zuen, eta herriko<br />
parrokoaren etxean egon zen bizitzen. Handik Gernikara.<br />
Han gaixotu egin zen, ordea, eta Areetara bidali zuten.<br />
Geroago, Amaiur batailoiko konpainia bateko kapitain izendatu<br />
zuen Sasetak, Jaizkibel konpainiako kapitain, hain zuzen.<br />
Otsailaren 2an, konpainia hartu (118 gizon) eta batailoiarekin<br />
bat egitera jo zuen Aramaiora, aitortza egin ondoren, konpainiako<br />
beste gehienek bezala. Abiatu aurretik hitzez adoretu<br />
zituen bere gizonak, gure arbasoak han biltzen zirela<br />
(Gernikako arbolaren azpian) eta han egiten zutela zin gure<br />
herria defendatuko zutela, eta ez zutela uzten gure lege eta<br />
usadio zaharrak urratzen; eta berak ere espero zuela gaur<br />
egungo gudariek ere Aberri inbadituaren deiari erantzungo<br />
ziotela, eta Jaungoikoa eta Lege Zarra goiburua defendatuko<br />
zutela Sabin gure maisuaren aldarriari jarraiki: Gu<br />
Euskadirentzat eta Euskadi Jaungoikoarentzat.<br />
GUDARIAK!<br />
Entzun, bañan ez neri, baizik gure Ama Euzkadin deairi.<br />
Gudara goaz. Zergatik? Gure aberrian ezbeztetarrak zartu eta<br />
gure amak dei egiten digulako etzaiak botatzeko, bera lotu eta<br />
il baña lenagotik.<br />
Eta zuek gudariak, entzun gor egingo dezute? Ez det uste. Ziur<br />
nago zuek ere, gure azabak bezela gogor egingo dezutela eta<br />
ama etzayaren atzaparretan erori baño lenago, zuen bizia<br />
emango dezutela beraren alde.<br />
Guda zaliak ez gera, bañan beartu egiten gaituste.<br />
Beraz gogor egin, bañon gorrotorik gabe. Izan kementzuak,<br />
bulartzuak bañan izan beti garbiak. Jaungoiko zaleak, eta ziur<br />
egon berak lagunduko digula.<br />
Oroitu SABIN gure Irakasleak esandako itzak. “NI EUZKADI-<br />
RENTZAT ETA EUZKADI JAUNGOIKOARENTZAT”. Beraren<br />
itzak dira ere “NAIAGO DET EUZKADI LOTUTA JAUNGOI-<br />
KOAREKIN, EZ ASKE JAUNGOIKORIK GABE”.<br />
Emen zugaitz onen azpian, gure azabak biltzen ziran Aberria<br />
zaintzeko erabakiak artzeko, zin egiñaz beraren askatasuna<br />
gordetzeko.<br />
Mendira iyo baño len, guk ere gure azabak bezela, aritz onen<br />
azpian zin egin bear degu.<br />
Gudariak! Irmo.<br />
PRESTO ZAUDESTE GURE ABERRI EUZKADIN ALDE ZUEN<br />
ODOLA ETA BEAR BADA ZUEN BIZIA EMATEKO? —BAI—<br />
danak erantzuten dute.—<br />
ZUGAITZ DONEAREN AZPIAN ZIN EGITEN DEZUTE? —Bai<br />
danak deadar egiten dute.—<br />
Orrela bada zuen saria izango dezute, bestela zuen zigorra.<br />
Mutillak, argitu, zuen adimena, pistu, sutu zuen biotzak eta<br />
goazen, mendi mendiz ezanaz GORA TA GORA EUZKADI<br />
AINTZA TA AINTZA BERE GOIKO JAUN ONARI.<br />
Gudariak. Goruntz biotzak! GORA EUZKADI AZKATUTA.<br />
Gero, txistua eta danbolinaren doinuan, autobusetara igo<br />
ziren, Aramaiora abiatzeko. Aramaion instrukzioa egiten aritu<br />
ziren otsailaren 12ra arte. Egun hartan atera ziren Bilbo aldera,<br />
eta handik, trenean, Asturiasera (batailoi osoa).<br />
Hilaren 23an Aresesetik erretiratu beste biderik ez zuten izan,<br />
eta atzera egite hartan hil zuten euskal milizietako buruzagia,<br />
Candido de Saseta jauna, “Aurrera mutillak: gora Euzkadi!”<br />
oihukatzen zuela. Ez zen hilotza jasotzeko denborarik ere izan,<br />
erretreta babesten ari zela hil baitzuten”.<br />
Are okerragoa da Urkiolako frontetik pasa zeneko kontakizuna.<br />
Hura bai infernua, Amaiur batailoiak, Itxarkundia eta Euzko<br />
Indarrarekin batera pasatakoa. Aire-bonbardaketak eta alemaniarrek,<br />
italiarrek eta “mairuek” osatutako artilleria astunaren<br />
erasoak bata bestearen atzetik.<br />
Aranak etorkizunerako iragarpen batekin amaitzen du bere<br />
Itxarkundia batailoiaren<br />
himnoaren partitura.<br />
Batailoi hau PNVko<br />
eta inguruko jendearekin<br />
antolaturiko destakamendu<br />
ugarietako<br />
bat izan zen, eta pasaitar<br />
asko aritu ziren<br />
bertan. Jose Luis<br />
Portugal.<br />
I 133
Change language