Pasaia III - Pasaiako udala
Pasaia III - Pasaiako udala
Pasaia III - Pasaiako udala
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Badia jasotzen duen<br />
argazki zaharrenetariko<br />
bat, 1858. urtekoa.<br />
Eraldaketa hasi baino<br />
ez da egin. Famham<br />
Maxwell-Lyte.<br />
Nafarroako<br />
Unibertsitatea.<br />
30 I<br />
1932an Buenavistan zen bizikleta-fabrikako langileek greba<br />
luzea egin zuten, urtarrilean eta otsailean zehazki, lanaren<br />
oinarria hobetzeko.<br />
CNT sindikatuak 24 orduko greba orokorra deitu zuen<br />
1933ko maiatzaren 9rako. Deialdiak oso nolabaiteko erantzuna<br />
izan zuen probintzian, baina <strong>Pasaia</strong>n erabateko babesa jaso<br />
zuen, portuan (portuko lanen patroi eta langileen artean) piztutako<br />
gatazkaren aldi berean egokitu baitzen.<br />
1934an lan-gatazkak ugaritu egin ziren, eta greba kopuruak<br />
ere neurri berean. <strong>Pasaia</strong>ri dagokionez, lehen-lehenik aduanetako<br />
langileek Port-Bouko lankideei elkartasuna adierazteko<br />
urtarrilean egin zuten greba aipatu behar da. Otsailean, alanbre-fabrikako<br />
langileek jo zuten grebara hainbat lankide kaleratu<br />
zituztelako enpresatik. Apirilean, UGT eta CNT sindikatuek<br />
eta komunistek greba orokorra antolatu zuten<br />
Errenterian. Eskaerak, besteak beste, hauek ziren: langileek<br />
argiaren eta uraren zerbitzuak ordaindu beharrik ez izatea, eta<br />
mediku-asistentzia doan izatea. Greba hau <strong>Pasaia</strong>ra ere zabaldu<br />
zen.<br />
Azkenik, ezin ahaztu Urriko Iraultza deitutakoan izan ziren<br />
gertaerak. Ondorioak latzak izan ziren ordukoan ere, sei langile<br />
hil baitziren ordena-indarren eta langileen arteko borroketan,<br />
Trintxerpeko eta San Pedroko kai inguruetan.<br />
1935ean portuko langileek greba egin zuten, Ford etxeko<br />
gatazkan parte hartzen zuten langileei euren elkartasuna adierazteko.<br />
1936a izan zen urterik gatazkatsuena, Frente Popular-ak<br />
garaipena lortu zuen urtea, hain justu. Eta hori soilik uztaila<br />
bitartean izan ziren gatazkak aintzat hartuta, Franco jeneralaren<br />
altxamendu militarrak lan-aldarrikapen guztiak jo eta bertan<br />
akabatu baitzituen edo, hobeto esanda, aldatu egin baitziren<br />
langileen lehentasunak: faxismoa zapaltzea zen garrantzitsuena.<br />
1936ko otsailean arrantzaleak kalera atera ziren kanporatutako<br />
hainbat lankide berriz har zitzatela eskatzeko. Martxoan<br />
portuko langileek jo zuten grebara laneko istripuen dekretua<br />
gaitzesteko. Langile berberek beste greba bat egin zuten apirilean,<br />
Asturiasko El Musel portuko langileekin elkartasunean.<br />
Maiatzean saregileek egin zuten greba, euren lan-baldintzen<br />
defentsan. Portuko marinelak ere kalera atera ziren maiatzean,<br />
lan-oinarrien berraztertzea aldarrikatzeko. 1933an Donostiako<br />
Epaitegi Mistoan onartu zituzten oinarriok, bi urterako onartu<br />
ere, eta bi urte horiek igaro ondoren, CNT, ELA eta UGT sindikatuek<br />
idatzi bat aurkeztu zuten 1935eko irailean, beste negoziazio<br />
bat aldarrikatzeko. 1936ko apirilaren hasieran oinarri<br />
berriak aurkeztu zizkieten langileek armadoreei, eta hilabeteko<br />
epea eman zieten aztertzeko eta negoziazioak hasteko.<br />
Armadoreek entzungor egin zieten aldarrikapenei eta ez zuten<br />
langileekin bildu nahi izan. Ezezkoa eman zioten Epaimahai<br />
Mistoaren bileretara joateari, eta Artola Goikoetxea<br />
Gobernadore Zibilak deitutako bilerei ere bai.<br />
Jarrera hura ikusirik, Gobernadoreak behartu egin zituen<br />
armadoreak langileekin biltzera, bera presidente zela. Bilera<br />
joan bilera etorri, ez zuten akordiorik lortu. Hartan iritsi zen<br />
militarren altxamendua, uztailaren 18an, eta orduantxe geratu<br />
ziren negoziazioak bertan behera. Une horretan, Lan-Oinarri<br />
berrien negoziazioak eraginda, ontzi ugari zeuden <strong>Pasaia</strong>n<br />
lotuta: 8 bou, motorrezko 30 pareja eta 82 baporezko, 120 ontzi<br />
guztira, eta ontzi barruko mila bat arrantzale. Ekainean, arrazoi<br />
berberak tarteko, eraikuntzako langileek eskatu zituzten<br />
lan-oinarri berriak, baita PYSBEkoek ere. Halakoa zen egoera<br />
marinel pasaitarren artean 1936ko uztailean, faxisten altxamenduaren<br />
bezperetan.<br />
Baina, arestian aurreratu dugunez, 1931ko greba <strong>Pasaia</strong>ko<br />
historiako mugarrietako bat izan zen, gure zaharren artean<br />
arrastorik sakonena utzi duenetako bat. Gertaera haiek berrituko<br />
ditugu orain, gerra-aurreko urte haietan gure herrian bizi<br />
zen giroa islatzen saiatzeko.<br />
2.1 “Ogia gure seme-alabentzat”<br />
Nahiz eta ezker joerako sektoreek pozarren hartu II.<br />
Errepublikaren aldarrikapena, honek ez zuen ekarri, ezta<br />
hurrik eman ere, arazo guztien konponbidea edo klase-arteko<br />
borrokaren amaiera. Zoritxarrez, pasaitarrek beren larruan bizi<br />
eta pairatu ahal izan zuten boterean egoteak berekin dituen<br />
kontraesanak. Errepublika hasiera-hasieratik erasan zutenak.<br />
Maiatzaren 27a odolaren gorriaz markatutako eguna da<br />
<strong>Pasaia</strong>ko historian, zorigaiztokoa eta tristea. Bezperako egun<br />
haietan Kantauri aldeko portuak greban zeuden (<strong>Pasaia</strong>koaz<br />
gain, A Coruña, Vigo eta Bermeokoa aipatzen ditu garaiko<br />
prentsak, besteak beste) hainbat lan-aldarrikapen eskatzeko:<br />
Gran Sol-en ibiltzen ziren marinelentzat 300 pezetako soldata<br />
hilean, itsasoan igarotako igandeen pareko atsedena, eta lanaldia<br />
15 ordu baino gehiago ez luzatzea 6 .<br />
Patronalaren erantzuna gero eta gehiago ari zen atzeratzen.<br />
Eta langileen etxeetan, berriz, gosea atzaparka. Armadoreek<br />
Galiziako portu batzuetatik ekarri ere ekarri zituzten marinelak
Change language