Pasaia III - Pasaiako udala

zuten Kontzertuaren eta udal autonomiaren alde ariko zen
Udalen Batzordea osatzeko.
Euskal udalen aho bateko jarrera hau errebeldia-ekintza
bezala hartu zuen Gobernuak, eta, ondorioz, aipatu batzordea
osatzeari begira antolatutako edozein ekintza debekatzeko
agindua eman zuten Gobernadore Zibilek abuztuaren 3an.
Abuztuaren 12an ziren udalak euren ordezkaria izendatzekoak.
Egun hartan Gobernuak tropa ugari (Polizia, Armada eta
Guardia Zibila) bidali zituen herri nagusietara, tokian tokiko
batzarrak galarazteko.
Pasaian, Udaletxeko idazkariak, Sergio Otaegik, egin zuen
gertatutakoaren kontakizuna. Egun hartako akta jasotzean,
sasoi hartan Euskal Herri osoko udaletan bizi zen tentsioaren
lekukotza zuzena ere jaso zuen.
Dokumentuaren interesa dela eta, hitzez hitz ekarri dugu
akta orrialde hauetara:
“En la villa de Pasajes, siendo las diez de la mañana del día doce
de agosto de mil novecientos treinta y cuatro, en sesión pública
extraordinaria, previa convocatoria cursada al efecto, y bajo la
presidencia del Sr. Alcalde, Don Joaquín Olaciregui, se reúnen
los señores Don Pedro Miguel Lapazaran, Don Jose María
Vergara, Don Teodoro Laboa, Don Fulgencio Puy, Don Genaro
Gal, Don Antonio Inda, Don Ignacio Uría, Don Agustín Aldalur,
Don Angel Goyenechea, Don Antonio Marín, Don Lorenzo de
Lucas y Don Luís Obeso, concejales que constituyen el
Ayuntamiento y estando así congregados, con asistencia y por
certificación del infrascripto Secretario, tratan y resuelven lo
siguiente:
Declarada abierta la sesión, el Sr. Presidente manifiesta que la
presente tiene por objeto el proceder a la elección de la
Comisión definitiva encargada de la defensa del Concierto
Económico y la Autonomía municipal, siguiendo para ese fin, las
instrucciones dictadas por el Sr. Alcalde de la Capital.
En este estado, el Sr. Secretario, haciendo uso del derecho que le
concede el artículo 227 del Estatuto Municipal, advierte a la
Corporación Municipal de la ilegalidad del acuerdo que se pretende
adoptar, conforme lo tiene declarado el Excmo. Sr.
Gobernador Civil en circular publicada en el Boletín oficial
extraordinario del día cuatro del corriente mes.
A continuación el Sr. Presidente ordena la lectura de las instrucciones
a que se hace referencia y de la circular del cuatro de
agosto y terminada, el Sr. Brigada de la Guardia Civil del puesto
de esta Villa manifiesta que en virtud de órdenes dictadas por el
Excmo. Sr. Gobernador Civil, se ve en el caso de no poder consentir
el que se lleve a cabo la votación anunciada, y a este efecto,
prohíbe terminantemente que se verifique; el Sr. Presidente
pregunta si procede o no a la votación, contestando afirmativamente
todos los Señores Concejales.
En este momento, el mencionado Brigada hace constar que queda
detenido el Sr. Presidente, y habiendo en el acto propuesto el Sr.
Lapazaran, los nombres de los señores Don Feliciano Belderrain
Aguirre, Don Miguel Toledo Alberdi y Don Luis de Salís Martínez,
para la Comisión que se intenta nombrar, aprobó la Corporación
por unanimidad la referida propuesta, sin que haya habido necesidad
de llevar a cabo votación de ninguna clase….”.
Egun hartan, guztira, 70 alkate baino gehiago atxilotu zituzten.
Jazarpenaren gainetik, ordea, hainbat herritan, Pasaian
bertan adibidez, gainerako zinegotziek aurkitu zuten modua
aktak bidaltzeko. Haietan jasotzen ziren Udal Batzorde
Iraunkorra osatzeko izendatutako pertsonen izenak.
Bi egun geroago, 1934ko abuztuaren 14an, bilera egin zuten
Pasaiako Udaleko zinegotziek. Alkate eginkizunetan, Pedro
Migel Lapazaran, aurrekoa, Joakin Olaziregi, bere betebeharretatik
kendu baitzuten Gobernuaren aginduz. Gobernadore jaunak
bidalitako telegrama irakurri zuen idazkariak. Hala zioen:
“Alkatea kargutik kendua epailearen aginduz, bete dadila
Legea, hartu dezala Alkatetza lehen alkateordeak”.
Telegramaren edukiak beharturik, Uria jaunak adierazi zuen
bere irudiko Udalak eten egin behar zuela bere jarduera, aurkeztutako
gaiak bertan behera utzi eta administrazioaren jarduna
osoro geratu. Era berean, Olaziregi alkatearen kontra etor
zitezkeen ekintza eta ondorioekiko elkartasuna adierazi behar
zuen Udalak Uriaren irudiko, ez baitzuen bidezkoa ikusten
agintariek hartutako erabakia, edozein udalerri autonomori
zegozkion ahalmenak murrizten eta eraginik gabe uzten zituen
neurrian.
Errepublikazale talde
bat egoitzaren sapailoan,
gaur Zumalakarregi
izena duen kalearen
11.ean, oraindik orain
Lore-Txorta elkartea
zegoen horretan bertan.
Uriak, halaber, indar armatuek udal aretoan, batzarrak izan
ohi diren lekuan egindako esku-hartzea salatu zuen. Gainerako
udalkide guztien ustea eta sentimendua ere salaketa horretan
jasotzen zela azpimarratu zuen. Esku-hartze horrekin, Uriaren I 65