Pasaia III - Pasaiako udala
Pasaia III - Pasaiako udala
Pasaia III - Pasaiako udala
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
1949ko abenduaren 10ean, Etxarri Ugarteren kasua berraztertzea<br />
onartu zuen Udalbatzak. Osoko bilkuran aztertu zuten<br />
1950eko maiatzaren 15ean eta lanera itzul zedila onartu zuten,<br />
baina Gobernadore Zibilak atzera bota zuen erabaki hori urte<br />
bereko urriaren 23an. Handik hiru urtera, 1953ko maiatzaren<br />
18an, Udalak berriro onartu zuen haren itzulera, eta oraingoan<br />
bai, Gobernadore Zibilak ere baiezkoa eman zuen (1953-10-<br />
24), “lanetik kanpo egon den denborarekin, lehen egindako<br />
arau-haustea ordaindu duelako”. Udalbatzak, azkenik, 1953ko<br />
azaroaren 16an erabaki zuen Etxarriri lanpostua behin-betiko<br />
itzultzea.<br />
7.5 Erlijioaren eragina <strong>Pasaia</strong>n<br />
Egia esateko, ez da batere erraza Franco jeneralaren altxamenduan<br />
Elizak izan zuen jokabidea aztertzea, zatiketa sortu baitzitzaion<br />
barruan. Batzuek hasiera-hasieratik egin zituzten bere<br />
eta defendatu zituzten altxatuen jarraibideak, “Jainkoak Mesias<br />
bat bidali zigulako, Franco, taumaturgo keinuz hileta-segizioa<br />
geldiarazi eta Espainiaren hilotza arnasberritu zuena” 51 . Beste<br />
askok, ordea, leial eutsi zioten ebanjelioaren mezuari eta eliztarrekin<br />
lotzen zituen konpromisoari.<br />
Irailaren 13an, Errenteria, <strong>Pasaia</strong> eta Donostia hartu zituen<br />
zutabearekin batera hainbat apaiz zetozen. Une latz haiek bizi<br />
izan zituzten herritarren testigantzetan maiz aipatzen da haien<br />
jarrera: “Soldadu falangistekin batera Oiartzunen sartu ziren<br />
apaiz guztiek –bizpahiruk izan ezik– pistola zeramaten. Batzuk<br />
erreketez jantzita zetozen, besteak falangearen jantziekin eta<br />
beste zenbait paisanoz. Hemezortzi-hogei bat apaiz sartu ziren<br />
armadarekin batera Oiartzunen” 52 .<br />
Nafarroatik zetozen apaizen jarrera oldarkorrak eremu egokia<br />
aurkitu zuen hemen gure inguruko zenbait apaizen jarrerari<br />
esker. Esate baterako, Felix Amiano Altzako apaizak hala bota<br />
omen zuen bere sermoietako batean: “Bizkayan odol ona ixuri<br />
dala, odol ona. Odol onak odolkiak egiteko baliyo du, baño<br />
nazionalisten odolak ez ta simaurtzarako ere” 53 . Abertzaleak<br />
begitan hartze hori oso zabaldua zegoen Euskal Herriko apaizen<br />
artean. Balio beza, adibide moduan, Sanz de Diego kalonjeak<br />
Bilboko Santiago elizan Pilarreko Amabirjinaren bederatziurreneko<br />
predikuetan esandakoa: “Heriotzaren orduan barkatu<br />
egin behar zaie anarkistei eta komunistei; baina euren<br />
ideiei uko egiten ez dieten separatistek, horiek ez dute barkamenik<br />
merezi” 54 .<br />
Ez da gure asmoa apaiz hauen jarrera erakusten duten adibide<br />
eta aipamen ugariak jorratzea. Hala ere, gure herrian bertan<br />
badira hainbat egoera eta gertaera ezkutatu ezin direnak,<br />
herriak ezagutu beharrekoak. Are gehiago hamarkada gorabeheratsu<br />
hartan elizak gure gizartean izan zuen eragina kontuan<br />
izanda.<br />
Lehendabiziko gertaerak Pasai San Pedroko parrokoarekin<br />
du lotura. Borrokaldia luzeagoa izan zen beste leku batzuetan<br />
ez bezala, errepublikarrak agintean egon ziren garaian <strong>Pasaia</strong>n<br />
exekutatutako pertsona bakarra –Gipuzkoan indarkeriaz hil<br />
zituzten lau erlijioso edo apaizetako bat– Felipe Goena izan<br />
zen.<br />
Ekar dezagun gogora matxinatuak Mª Cristina Hotelean,<br />
Equitativa eraikinean, Donostiako Udalaren egungo eraikinean,<br />
Club Nauticoan eta Loiolako kuarteletan babestu zirenekoa.<br />
Eta nola handik aterarazi zituzten boluntario errepublikarrek,<br />
kalean haiekin borrokan aritu eta gero.<br />
Antza denez, uztailaren 23ko hartan errendituen artean<br />
Maria Cristinako ateetatik atera zenetako bat Felipe Goena<br />
Urkia izan zen, “pistolak oraindik ere bero”, Manuel Berdealek<br />
Trintxerpe dokumentalean (Josu Iraeta zuz. Lotura Films, 2003)<br />
adierazi bezala. Jesus Carballok, aurrerago jasotzen den zuzeneko<br />
testigantzan, gogoan ditu gertaera haiek; berak, ordea,<br />
Casinoan kokatzen du Felipe Goena, eta ez Maria Cristina<br />
Hotelean.<br />
Hortik aurrera, haren heriotzaren ingurukoak lausoak dira,<br />
oso argiak ez behintzat. Orain arte uste izan da Donostiatik<br />
zetorrela Trintxerpe parera iritsitakoan atzeman zutela, eta<br />
hantxe bertan exekutatu. Baina hori ez bide da erabat zuzena,<br />
1936ko uztailaren 27an hil baitzen Goena, Maria<br />
Cristinako okupatzaileak errenditu eta lau egun geroago.<br />
Nolanahi ere, litekeena da orduan atxilotu izana, eta gero<br />
exekutatu, Euskadi Etorbidearen eta Arrandegi kalearen arteko<br />
kantoian.<br />
Santos Uranga izan zen<br />
udal frankistek expedientatutakokontzejuko<br />
enplegatuetako bat.<br />
Errepublikarren aldean, nahiz eta pasaitarra ez izan, arestian<br />
jaso dugu Aitzol-en kasua, eta erregimen militarraren meneko<br />
prentsa gipuzkoarrak zer-nolako tratua eskaini zion Galerna<br />
ontzian –gure herrian bertan– atxilotutako apaiz tolosarrari.<br />
Ezin ahaztu Jose Damian Etxeberria San Pedroko semearen<br />
kasua ere. Atxilotu ondoren Tribunal Militar Frankista batek<br />
epaitu zuen. Zigor larria ezarri zioten, eta 1939an ezin izan I 113
Change language