11.01.2013 Views

Pasaia III - Pasaiako udala

Pasaia III - Pasaiako udala

Pasaia III - Pasaiako udala

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

116 I<br />

Erbesterako bidea hartu beste irtenbiderik izan ez zutenetan<br />

egon zen Mateo Mugika ere, Gasteizko Elizbarrutiko<br />

Gotzaina. Gipuzkoako probintzia Elizbarruti hartakoa zen urte<br />

haietan. Juan Jose Usabiaga Juan de Iturralde-k kontatzen duenez,<br />

“Mateo Mugikak ez zuen abertzale apetarik; bere espainiartasuna<br />

aratza zen, aski ezaguna, baita bere monarkia-zaletasuna<br />

ere” 56 . Gotzainak ez zuen, ordea, katolikotasuna modu<br />

alderdikoian ulertzen. 1936ko hauteskundeak iritsi zirenean<br />

hala adierazi zuen: “Ikuspegi katolikotik, abertzaleei botoa<br />

ematea bidezkoa da, gu bezain katolikoak baitira”. Eskuinak<br />

ez zizkion barkatu adierazpen hauek, eta are gutxiago<br />

Espainiako kardinal primatuak, Isidro Gomá doktore jaunak,<br />

Toledoko artzapezpikua bera eta Vatikanoaren isilpeko ordezkaria<br />

Francoren Gobernuaren aurrean. Gomá kardinalak eta<br />

Nazioaren Defentsa-Batzordeko Presidente Cabanellas jeneralak<br />

ez zuten zalantza handirik izan Mateo Mugikaren jarrera<br />

–abertzaleekiko tolerantzia– Vatikanoan salatzeko. 1936ko<br />

urriaren 14an Gasteizko Gotzainak utzi egin behar izan zuen<br />

elizbarrutia, Erromarantz joateko 57 .<br />

Apaizen fusilamenduen eta bestelako errepresio ekintzen<br />

inguruko salaketen artean Gelasio Aranbururen testigantza sartu<br />

zuen gotzainak, “haren errukiagatik, haren politikaz kanpoko<br />

jarreragatik, parrokia honen alde egin duen on izugarriagatik,<br />

elizbarrutian hain ezaguna eta maitatua izateagatik, baztertu<br />

ezinekoa baita haren testigantza” 58 . Aranbururen lekukotza<br />

edo txosten hau biziki interesgarria da, Mateo<br />

Mugikaren defentsari egiten dion ekarriaz gain testigantza<br />

paregabea baita gure herrian hilabete haietan izandako gertaera<br />

asko ulertzeko. Horregatik jaso dugu oso-osorik eta hitzez<br />

hitz.<br />

“El día 13 de septiembre penetraron, sin disparar un tiro, las<br />

tropas militares en Rentería, Pasajes y San Sebastián. Pronto<br />

se vio que venían sedientos de sangre. Yo mismo oí aquel día<br />

a un clérigo navarro, llamado don Miguel Bidaurre, jactarse<br />

de que en Pamplona pasaban ya de 2.000 los fusilados a<br />

pesar de que allí no hubo lucha ni nadie intentó resistirse a<br />

ellos. Ahora se dice que pasan de 7.000 los fusilados en<br />

Navarra. Aseguraba Bidaurre que en esta provincia bastaba<br />

con que a uno se le encontrara un carnet de la UGT para que,<br />

sin más, se le fusilara. En cuanto a los nacionalistas vascos, no<br />

necesitaban de otro delito a veces para merecer igual castigo.<br />

Le pregunté por un conocido mío y me contestó: “Fue conducido<br />

a la prisión de San Cristóbal”. Y añadió sonriente:<br />

“Bueno, no sé si llegaría allí, porque ése debía ser nacionalista”.<br />

Esta dolorosa impresión del primer momento se vio pronto<br />

confirmada por las noticias que iban llegando.<br />

Todas las noches caían fusilados grupos numerosos de hombres<br />

y también algunas mujeres. Muchos de ellos eran personas<br />

de conducta irreprochable; hombres que habían expuesto<br />

su vida haciendo guardia de noche en las iglesias en<br />

momentos de apuro; que habían acogido en sus casas a<br />

sacerdotes que se creían en peligro; que a tiro limpio habían<br />

impedido el incendio de San Sebastián.<br />

He aquí un rasgo de un joven de los fusilados. Era de Urnieta,<br />

fervoroso congregante de San Luis. Fue condenado a muerte.<br />

El p. jesuita que lo confesó, compadecido de él, le ofrece una<br />

pastilla de veronal. El joven pregunta: “Ori, zer da, Aita? – Au,<br />

lo egiteko da”. Entonces le contesta el joven: “Jesukristok<br />

etzun lorik egin iltzekuan, eta nik ere ez det lorik egin nai”<br />

(“¿Qué es eso, Padre? – Esto es para dormir”. Entonces le contesta<br />

el joven: “Jesucristo no durmió cuando le iban a matar,<br />

y yo tampoco quiero dormir”). E, hincándose de rodillas, permaneció<br />

en esta postura durante seis horas, hasta que vinieron<br />

a buscarlo los encargados de la ejecución.<br />

Un p. jesuita de San Sebastián me dijo: “He asistido en San<br />

Sebastián a unos 290 condenados a muerte. El hombre que se<br />

arrodilla lloroso para confesarse por última vez, no miente.<br />

Pues bien, no hemos encontrado al anarquista ni al comunista;<br />

sólo encontramos nacionalistas”.<br />

De Pasajes, puedo asegurar que, mientras hombres de<br />

izquierdismo rabioso, como Téndulo García, casado por lo<br />

civil, y cuyos hijos están sin bautizar, se encuentran como en<br />

su elemento, rodeados de toda clase de consideraciones por<br />

haber ingresado en Falange; hombres tan cristianos y ejemplares<br />

como Manuel Garbizu, presidente del Batzoki, que<br />

tanto contribuyó a la salvación del párroco de Alza, D. Félix<br />

Amiano, han sido fusilados.<br />

Pero, lo verdaderamente inaudito e inconcebible es el fusilamiento<br />

de beneméritos y santos sacerdotes.<br />

En vano pretenden manchar su memoria con acusaciones<br />

desprovistas de todo fundamento y verosimilitud. Ha habido<br />

sacerdotes, como Peñagaricano y Onaindia que no han sido<br />

llamados ni una sola vez a declarar, como lo atestiguan sus<br />

compañeros de cárcel, don Joaquín Bermejo y el sr. Párroco<br />

de Astigarraga. Ha habido casos como el de don Martín<br />

Lecuona de quien dijeron que fue fusilado por haber sido<br />

hallados en su casa documentos comprometedores, siendo<br />

así que en la hora en que lanzaban dicha acusación no habían<br />

sido registradas ni su casa de Rentería, ni la de su familia<br />

de Oyarzun.<br />

En cuanto a la protección dispensada en Pasajes a los llama-

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!