wocihac2011_human_development

Peranan Manusia Dalam Pembentukan dan Pembangunan Kebudayaan Islam
Menurut Malik Bennabi
Sebelum menelusuri peranan manusia dalam proses pembentukan dan
pembangunan kebudayaan Islam, perlu dikemukakandefinisi kebudayaan dari
perspektif Malik Bennabi. Pada Bennabi, kebudayaan merupakan suatu elemen
penting dalam pembangunan peradaban manusia sejagat. Beliau mendefinisikan
istilah al-thaqafah (kebudayaan) sebagai teori tingkah laku manusia. 9 Ini kerana
kebudayaan terdiri daripada suatu himpunan elemen spiritual dan nilai-nilai sosial
yang diperolehi oleh setiap individu bermula sejak kelahirannya. Dalam erti kata
lain, kebudayaan merupakan suatu lingkungan persekitaran yang
bertanggungjawab membentuk personaliti dan karakter setiap individu manusia. 10
Kebudayaan juga bermakna ruang sosial yang mengandungi elemen
luaran dan dalaman. Elemen luaran yang dimaksudkannya ialah ukuran, bunyi
dan gerakan yang berasaskan material dan bersifat fizikal kerana boleh
diperhatikan oleh pancaindera manusia dari sudut luaran. Manakala elemen
dalaman pula ialah citarasa, adat resam dan tradisi yang dibentuk berasaskan
moral dan metafizik dan bersifat spiritual kerana melambangkan dalaman
sesebuah kebudayaan yang tidak boleh diperhatikan secara langsung oleh
pancaindera manusia. 11
Berdasarkan definisikebudayaan di atas jelasbahawa manusia berperanan
dalam membentuk dan membangunkannya. Peranan manusia dikaitkan dengan
aktiviti seperti bekerja, belajar, memperbaiki hubungan sesama manusia bahkan
menghidupkan kembali ajaran Islam yang diamalkan oleh masyarakat Islam
semasa zaman Nabi Muhammad s.a.w. dalam kehidupan seharian masingmasing.
Semua ini dikaitkan dengan ayat al-Qur‟an dalam Surah al-Ra‟d (13) ayat
11 yang menegaskan bahawa Allah Ta‟ala tidak akan mengubah nasib sesebuah
bangsa atau kaum itu melainkan mereka yang mengubah nasib mereka sendiri.
Ayat al-Qur‟an ini merupakan suatu bentuk tegasan daripada Allah Ta‟ala bahawa
kebangkitan dan keruntuhan sesebuah bangsa adalah bergantung kepada sikap
dan tindakan mereka sendiri. 12
9 Malik Bennabi (2003), The Question of Culture. Abdul Wahid Lu‟lu‟a (terj.). Kuala Lumpur:
Islamic Book Trust & The International Institute of Islamic Thought, h. 50.
Ibid., h. 89. Lihat juga; Zahra Boussalah (2005), “Malek Bennabi: An Analytical Study of
His Theory of Civilization” dalam Kertas Kerja Seminar “Muslims and Islam in the Chaotic
Modern World: Relations of Muslims among Themselves and with Others” di Temple
University, Philadelphia, 30 September – 2 Oktober 2005, h. 9.
10 Malik Bennabi (1960), Hadith fi al-Bina‟ al-Jadid. Damsyiq: Dar al-Fikr, h. 89. Lihat juga;
Zahra Boussalah (2005), “Malek Bennabi: An Analytical Study of His Theory of Civilization”
dalam Kertas Kerja Seminar “Muslims and Islam in the Chaotic Modern World: Relations of
Muslims among Themselves and with Others” di Temple University, Philadelphia, 30
September – 2 Oktober 2005, h. 9.
11 Malik Bennabi (1960), op.cit.,h. 71.
12 Untuk maklumat lanjut sila rujuk; Malik Bennabi (2006), Le Problème Des Idées Dans Le
Monde Musulman. Bayrut: Dar Albouraq, h. 161-165.
114