ZELFSTURING ONDER ZEIL - WINDPILOT

Deze klassieke rompvorm was jarenlang in de jachtbouw het meest gangbaar. De lange kiel
beloofde een goede koersstabiliteit en een grote zeewaardigheid, en vormde een stevige
ruggengraat in de constructie van elk jacht. Het roer was achter aan de kiel opgehangen. Svormige
spanten in combinatie met V-vormige spanten in het voorschip garandeerden soepele
bewegingen in het water en een comfortabele boot.
Overal ter wereld wordt in verhalen de herinnering aan de moedige reddingsacties van de
Noorse zeiler Colin Archer levend gehouden, die met zijn ongemotoriseerde spitsgatkotter zelfs
bij orkaanwind de Noord Atlantische Oceaan opging om vissers in moeilijkheden te helpen.
Zijn ervaringen leidden tot ontelbare nieuwe ontwerpen en staan voor feitelijk onbeperkte
zeewaardigheid. Zeilers over de hele wereld weten waar het zeilteken CA voor staat.
Bernard Moitessier was ook een aanhanger van de lange kiel die hij koos voor zijn Joshua.
Met deze boot nam hij deel aan een race om de wereld toen hij de overwinning opgaf, de
race verliet en koers zette naar de Stille Zuidzee. Het ontwerp wordt in bijna de originele versie
nog steeds gebouwd onder de naam “Joshua” .
Voor ons zijn de stuureigenschappen van langkielers interessant. Boten van dit ontwerp zijn
zeer stabiel op rechte koersen, maar als ze van de koers af raken, is vanwege het balansloze
roer de stuurkracht die nodig is om ze weer op koers te leggen, aanzienlijk. Hier is een servoondersteunde
windvaanstuurinrichting nodig dan wel een flink uitgevallen stuurautomaat. Om
met dit soort boten in een haven te manoeuvreren heb je sterke zenuwen en een koelbloedige
roerganger nodig (of een stel grote stootwillen!)
Er wordt veel over gediscussieerd of langkielers veiliger en zeewaardiger zin dan boten met
een kortere kiel en een loshangend roer aan een scheg. Het is een feit dat de relatieve
koersstabiliteit op zee snelle reacties, bijvoorbeeld om een brekende golf te ontwijken,
aanzienlijk moeilijker maakt. Het grote natte oppervlak van de lange kiel houdt in dat de boot
in zwaar weer maar weinig verlijert, wat het gevaar van kapseizen weer vergroot. Maar vanuit
het oogpunt van veiligheid is de beschermde positie van het roer – achter aan de kiel en van
boven tot onder stevig opgehangen – superieur.
Vinkiel en scheg
Van de tekentafels van Sparkman and Stephens is in de jaren 60 en 70 een groot aantal
jachten gekomen die nu worden gezien als klassiek. Alle oude Swan-jachten hadden een lange
vin en een afzonderlijk aan een robuuste scheg opgehangen roer. Het spantenpatroon was
vergelijkbaar met dat van een langkieler en ook hier werden V-vormige spanten toegepast als
garantie voor comfortabel zeilen, matige bewegingen en rust benedendeks. Deze boten waren
ook uiterst zeewaardig, maar bovendien sneller vanwege hun kleinere natte oppervlak. Ze
voeren ook beter op de motor, zelfs achteruit.
Een lange vinkiel is redelijk gemakkelijk te sturen omdat, hoewel de boot met minder
stuurkracht weer op koers kan worden gebracht, de kiel toch nog genoeg oppervlakte heeft om
de boot goed rechtuit te laten varen. Bij dit ontwerp is er minder stuurkracht nodig dan bij een
langkieler omdat het roerblad onder de scheg een balansdeel heeft. Boten met vinkiel en scheg
zijn even geschikt voor een stuurautomaat als voor een windvaanstuurinrichting.
De configuratie vinkiel en scheg is duidelijk de voorkeursoptie voor de grote vloot zeilers
die jaarlijks op weg naar een warmer klimaat de bottleneck van de Canarische Eilanden
passeert. Alle klassieke toerboten, van Hallberg Rassy, Moody, Najad, Nicholson, Oyster,
Amel en Westerley vallen in deze categorie. Eén keer aan de grond lopen, één aanvaring met
drijvende objecten of de eerste storm is genoeg om iedere zeiler te overtuigen van het belang
van die sterke scheg die het roer steun geeft en beschermt.
Diepe vinkiel en balansroer
Deze configuratie geeft hogere snelheden en een betere manoeuvreerbaarheid in de haven en
is tegenwoordig heel algemeen. De spanten zijn in de boegsectie trapeziumvormig en meer
naar achteren breed en plat, een ontwerp dat veel waterlijnlengte (en dus snelheid) geeft en dat
100