ZELFSTURING ONDER ZEIL - WINDPILOT

Ervaren roergangers hebben in de loop der tijd leren “dempen”, hetgeen betekent dat ze
zonder er bij te hoeven denken spaarzaam zijn in hun roergebruik. Roerbewegingen sturen niet
alleen de boot, maar remmen hem ook af.
Een windvaansysteem heeft die ervaring niet en zal altijd te veel en te langdurig roer geven,
dus voortdurend oversturen, tenzij je het systeem dempt.
Er moet dus een vorm van demping in het systeem worden ingebouwd om het juist gevoelig
te laten sturen en het net zo goed of zelfs nog beter te laten sturen dan een ervaren roerganger.
Dit is haalbaar.
Principe 1: Meer demping leidt tot beter sturen (uiteraard niet tot in het oneindige; er is een
punt waarop het systeem dermate gedempt is dat het helemaal niet meer in beweging komt).
Het is de ultieme uitdaging voor elke windvaanontwerper om een systeem te bedenken en te
bouwen dat een goed evenwicht heeft tussen sturen en demping. Een systeem moet krachtig
zijn maar moet zijn kracht op een beheerste manier gebruiken.
Principe 2: Hoe minder demping in het systeem is ingebouwd, hoe meer aanvullende
maatregelen de roerganger moet nemen om dit gebrek te compenseren en het systeem op de
boot in kwestie ingesteld te krijgen. Dit houdt niet alleen een perfecte zeiltrim in maar ook
vroegtijdig reven om de mate waarin de windvaan moet sturen, binnen de perken te houden.
Een slecht gedempt systeem veroorzaakt vooral moeite met ruimwindse en voordewindse
koeren te zeilen, zonder dat de elementen het in feite overnemen.
Principe 3: Als er in het geheel geen sprake is van demping, is zelfsturen alleen mogelijk als
de zeiltrim en het zeiloppervlak zo volmaakt zijn dat de boot helemaal uit zichzelf al een rechte
koers stuurt. Als je boot helemaal uit zichzelf al een rechte lijn stuurt, kun je natuurlijk net zo
goed de windvaan helemaal afschaffen. Geheel ongedempte systemen kunnen maar bij een
beperkt aantal windhoeken goed sturen en zijn eigenlijk alleen geschikt als hulpje bij het
sturen.
Een goed uitgebalanceerde windvaan zal altijd heel bevredigende stuurprestaties leveren en
de boot onder alle zeilomstandigheden en weersituaties goed kunnen sturen. Zo’n stuk
uitrusting stuurt zelfs beter dan een oplettende en geconcentreerde roerganger omdat de
voortdurende demping van alle roerbewegingen de gierhoek steeds klein houdt, en je met een
windvaan gegarandeerd steeds optimaal aan de wind stuurt.
De term ‘effectief sturen’ wordt gebruikt om de bruikbaarheid van een bepaalde
windvaanstuurinrichting aan te duiden. Wat heb je aan een systeem dat maar in 70% van de
omstandigheden bruikbaar is en er altijd net mee ophoudt als handmatig sturen het minst
aantrekkelijk is, d.w.z. bij zwaar weer!
Voor de bemanning is het een extra belasting om steeds te proberen om uit een matige
windvaan nog bevredigende stuurprestaties te halen. Uiteindelijk wordt het gemakkelijker om
op de hand te sturen dan voortdurend bezig te zijn met afstellen en bijtrimmen om het de
windvaan naar de zin te maken.
Demping kan worden aangebracht:
? Aan de windvaan;
? Aan de overbrenging;
? Aan het roer
Demping aan de windvaan
V-vaan:
41