ZELFSTURING ONDER ZEIL - WINDPILOT

Draai één bout los, haal de
stuurvaan weg, en de zwemtrap kan
worden gebruikt.
Deze overhang maakt de stuurvaan natuurlijk
zwaarder. Bijna alle servo-pendulumsystemen hebben
een verticale pendulumarm. De enige uitzonderingen
zijn de Windpilot Pacific en Sailomat, waarvan het
pendulumroer een achterwaartse hoek heeft van
respectievelijk 10° en 25°. Bij boten met een positieve
spiegel (veruit het meest gangbare ontwerp) loopt
daardoor, zelfs als het systeem vlak tegen de spiegel is
gemonteerd, de schacht van het pendulumroer toch
nog vrij van de onderkant of achterkant van de spiegel.
Als het systeem vlak tegen de spiegel wordt
gemonteerd, betekent dit ook dat als het pendulumroer
wordt opgeklapt het niet verder dan de achterkant van
de spiegel uitsteekt. Dit is een groot voordeel bij het
manoeuvreren in krappe havens of als je in het
Middellandse-Zeegebied met de spiegel naar de kade
toe moet afmeren.
Waar monteren?
Het hoeft bijna geen toelichting dat de enige plaats voor een servo-pendulumsysteem in het
midden van de spiegel is. Voor een soepele werking is een symmetrische opstelling essentieel,
en plaatsing uit het midden, bijvoorbeeld om ruimte te maken voor een zwemtrap, geeft nooit
bevredigende resultaten. Alle boten zijn zodanig ontworpen dat ze licht loefgierig zijn, dus de
windstuurvaan is bijna altijd bezig met afvallen. Dit betekent dat de pendulum naar loef
uitzwaait, dat wil zeggen naar de hoge kant, om te kunnen afvallen. Als het systeem aan één
kant is geplaatst, komt als die kant de hoge kant is de pendulumarm bij een flinke
koersafwijking veel verder uit het water. Als je de pendulumarm langer zou maken, verplaats je
het probleem alleen maar naar de andere boeg, waar de schacht en het roer ver onder water
zullen komen en meer weerstand zullen creëren.
De grote misvatting
Servo-pendulumsystemen werken op basis van servo-dynamische krachten. In essentie hoeft
de bevestiging op de spiegel alleen maar het systeem zelf te dragen en de krachten op te vangen
die door de stuurlijnen naar het hoofdroer worden overgebracht. Hoge belastingen door
bijvoorbeeld brekende golven komen als regel niet op het systeem en het is waarschijnlijker dat
een brekende golf de hele boot op zijn kant duwt dan dat hij het pendulumroer in het kielzog
wegslaat. Een golf van de zijkant treft niet alleen het pendulumroer maar ook het hoofdroer.
Beide zullen daardoor enigszins draaien en daardoor de kracht van de golf in zekere mate
opvangen. De lijnen van de stuurvaan naar het hoofdroer fungeren als een soort slippende
koppeling die het systeem als geheel de bewegingen laat dempen.
Je ziet op de foto op de omslag hoe de Pacific-stuurvaan aan de zware gaffelkotter is
bevestigd: met maar vier bouten. Hoewel het er breekbaar uitziet, heeft deze bevestiging er elf
probleemloze dienstjaren op zitten en daarin vele oceaanmijlen gemaakt. Dit is niet erg
verbazend: als de stuurlijnen zijn losgekoppeld, zweeft het pendulumroer achter de boot aan als
een meeuw achter een trawler, dus hebben de steunen op de spiegel alleen maar het gewicht
78