ZELFSTURING ONDER ZEIL - WINDPILOT

Materialen
6
De keuze van een systeem
De keuze van de materialen die voor een windvaanstuurinrichting worden gebruikt wordt
gewoonlijk bepaald door de fabricagemethode. De meeste met de hand gemaakte systemen zijn
van roestvrijstaal gemaakt. De esthetiek is hier gewoonlijk ondergeschikt aan de functionaliteit
en zulke systemen zijn voor een belangrijk deel de oorzaak van de terughoudendheid bij veel
zeilers om hun fraaie spiegel met een windvaanstuurinrichting te ontsieren.
Een andere overweging is de precisie van de constructie. Systemen die met de hand worden
gemaakt, worden bijna altijd binnen zekere toleranties gebouwd; buizen bijvoorbeeld buigen
tijdens het lassen. Het tegenargument dat roestvrijstalen buisconstructies gemakkelijker zijn te
repareren, gaat in de praktijk niet op: maar weinig boten zullen het gereedschap aan boord
hebben dat nodig is om een systeem dat door een aanvaring is beschadigd, weer recht te
buigen.
Industrieel vervaardigde systemen worden in het algemeen in aluminium uitgevoerd. De
methode van gieten in zand of in matrijzen en het gebruik van CNC machinaal gereedschap
maakt uiterst precieze vervaardiging van componenten met identieke afmetingen mogelijk.
Deze productiemethode geeft de ontwerper aanzienlijk meer ruimte om ook aandacht te
besteden aan het uiterlijk.
Aluminium is er in allerlei soorten. De meeste aluminium windvaansystemen zijn van een
AlMg3 legering gebouwd, hoewel AlMg5, geheel bestendig tegen zout water, beter is.
Aluminium schepen worden bijvoorbeeld van een AlMg4,5-legering gemaakt, een materiaal
dat zelfs als het ongeschilderd wordt gelaten tegen de inwerking van zeewater is bestand.
Onderdelen van windvanen worden ter bescherming gecoat (Sailomat) of geanodiseerd
(Hydrovane, Aries, Windpilot Pacific). Windpilot is de enige fabrikant die standaard het
hoogwaardige AlMg 5 toepast.
Lagering
Kogellagers, naaldlagers en zelfinstellende lagers zijn geschikt voor gebruik bij zware
belasting zoals in lieren, in schijven van genualijogen, in de tuigage en in de roerophanging. De
belasting die optreedt bij de overbrenging van stuurimpulsen van de windvaan is heel klein, dus
de constructie kan hier heel simpel zijn. De genoemde soorten lagering kunnen worden
gebruikt als hoofdlager en voor de lagering van de pendulumas, maar een afdichting om ze te
beschermen tegen de inwerking van zout water of zoutkristallen zorgt ervoor dat ze soepel
blijven lopen. Onbeschermde kogellagers gaan op den duur vastzitten doordat er zoutkristallen
worden gevormd en er is een zekere mate van onderhoud voor nodig om ze blijvend soepel te
laten lopen.
Iedereen die ooit uit nieuwsgierigheid of uit verveling een windvaan uit elkaar heeft
gehaald, zal ongetwijfeld geschokt zijn geweest door de hoeveelheid vuil uit de lucht en uit het
water die zich in zelfs maar één enkel jaar in de lagering weet op te hopen. Op zee zijn
zoutkristallen gemakkelijk te verwijderen door er wat zoet water overheen te gieten, maar als je
boot een tijdje dichtbij een grote stad heeft gelegen, kun je veel meer schadelijke afzetting van
oliehoudend havenwater in de lagers vinden. Zoals diegenen met ervaring kunnen bevestigen,
vereist het uit elkaar halen van een lager een paar vaste handen, sterke zenuwen en ook een
goed geheugen om er zeker van te zijn dat alles weer op de juiste plek terecht komt!
94