Door met Duurzaam Veilig; Nationale - SWOV

8.1.1. Veiligheid gaat altijd voor
Behalve verschillende reglementen en wetsartikelen
voor vele specifieke gevallen bevat de Wegenverkeerswet
ook generieke wetgeving.
In deze generieke wetgeving zijn drie grondbeginselen
vervat: veiligheid, vlotheid (of doorstroming) en vertrouwen
(Simmelink, 1999). Van deze beginselen geeft het
vlotheidsbeginsel bestaansrecht aan de huidige regelgeving
omdat de toename van de mobiliteit een toenemende
ordening van het verkeerssysteem vraagt
(waarbij binnen de wetgeving overigens onduidelijk blijft
wat precies onder dit verkeerssysteem wordt verstaan).
Het vertrouwensbeginsel vormt voorts de basis van het
functioneren van het sociale systeem achter het verkeer.
Mensen moeten er immers op kunnen vertrouwen
dat verwachtingen over gedrag van anderen worden
waargemaakt. Dit dient zowel het vlotheidsbeginsel
alsook het veiligheidsbeginsel. Het veiligheidsbeginsel
vormt het normatieve aspect van de regelgeving en
gaat boven de andere beginselen.
Het veiligheidsbeginsel is vervat in artikel 5 van de
WVW 1994 waarin het verkeersdeelnemers wordt verboden
" …zich zodanig te gedragen dat gevaar op de
weg wordt veroorzaakt of kan worden veroorzaakt of
dat het verkeer op de weg wordt gehinderd of kan worden
gehinderd." Deze wet vereist van verkeersdeelnemers
dat zij afzonderlijke regels overtreden indien daarmee
in die specifieke situatie de veiligheid gediend is.
Voorts ontslaan de rechten gebaseerd op het vlotheids-
en vertrouwensbeginsel de verkeersdeelnemers
niet van de plicht om te allen tijden alert te zijn op fouten
van anderen en zo nodig een ongeval af te wenden.
Slechts wanneer dit niet redelijkerwijs binnen de mogelijkheden
van de verkeersdeelnemer ligt, kan hij zich
beroepen op de andere twee grondbeginselen.
Structurering van de regelgeving
De regelgeving die betrekking heeft op de verkeersveiligheid
kan als volgt functioneel worden onderverdeeld
(zie ook Afbeelding 8.1):
- Algemene spelregels van het wegverkeer (RVV 1990).
Deze betreffen specifieke afspraken over de locaties
waar verkeersdeelnemers zich kunnen verplaatsen en
de plaats op de weg die zij daarbij zo veel mogelijk
dienen aan te houden, bepalingen ten aanzien van
voorrangverlening, stoppen voor rood licht, snelheden
waaraan men zich dient te houden, beveiligingsmiddelen
die men verplicht is te dragen enzovoort.
Deze specifieke regelgeving wordt met coderingen
(bijvoorbeeld rood licht, haaientanden, doorgetrokken
of gestippelde lijnen, bebording) aan de weggebruiker
duidelijk gemaakt en staan ook in het RVV 1990 vermeld.
De regels vormen daarnaast ook een basis
voor intermediairen van het verkeerssysteem (zoals
wegbeheerders) die moeten zorgen dat het verkeerssysteem
conform deze algemene regels wordt aangelegd
(WVW 1994 en nader uitgewerkt in de BABW
die voorziet in de regelgeving ten aanzien van plaatsing
van verkeerstekens).
- Regels ten aanzien van de kwaliteit van het verkeerssysteem
in al zijn facetten. Hierbij valt te denken aan
regelgeving voor de vormgeving van de infrastructuur
(alleen verkeerstekens komen in de WVW en BABW
voor; de vormgeving van de infrastructuur zelf is
vervat in diverse aanbevelingen, handboeken en
richtlijnen opgesteld door CROW), eisen waar voertuigen
(WVW 1994 en Voertuigreglement) en rijopleiding
(WVW 1994, Reglement Rijbewijzen en Wet
Rijonderricht Motorrijtuigen 1993) aan moeten voldoen
en dergelijke. Deze elementen van het verkeerssysteem
zijn vooral voorwaardenscheppend voor een
veilig wegverkeer en bepalen indirect het gedrag op
de weg (zie ook Hoofdstuk 16). Regelgeving hiervoor
is dan ook vooral bedoeld om de kans op latente fouten
in het systeem te verkleinen (zie Hoofdstuk 1).
- Regelgeving ten aanzien van risicofactoren van weggebruikers.
Hierbij valt te denken aan regelgeving over
het gebruik van alcohol en drugs (WVW 1994), rijrusttijden
binnen het beroepsvervoer (Arbeidstijdenbesluit
vervoer), toelating op de weg op basis van voldoende
rijvaardigheid (WVW 1994 en Reglement
Rijbewijzen). Deze regelgeving heeft betrekking op
het toegestane gedrag of toestand van de weggebruiker.
Zoals reeds gezegd geldt artikel 5 uit de WVW 1990 te
allen tijde als overkoepelend kapstokartikel voor het
gedrag van weggebruikers.
8.1.2. Van bewuste tot onbewuste regelnaleving
en -overtreding
Regelgeving als basis voor verkeersveiligheid (en duurzame
veiligheid) kan alleen de kans op een ongeval
beperken indien mensen zich eraan houden.
Regelgeving kan dus op zichzelf niet verhinderen dat
deze grenzen al dan niet bewust overschreden worden
en daarmee de kans op een ongeval vergroot wordt.
Op zichzelf staand is regelgeving dus niet duurzaam
veilig te noemen, daar zijn hulpmiddelen voor noodzakelijk.
Om te beginnen moeten regels kenbaar worden
gemaakt aan de groep(en) waarvoor ze bedoeld zijn (de
weggebruiker of de intermediair). Dit kan door middel
van educatie, voorlichting, documentatie en ver-
142 UITWERKING VISIE: MAATREGELEN