Door met Duurzaam Veilig; Nationale - SWOV

fouten van de bestuurder zelf of andere weggebruikers
tot ongevallen kunnen leiden. Ook dienen we ons te
realiseren dat de ene overtreding de andere niet is (zie
Hoofdstuk 1).
2.2.2. Onderzoek naar gedragspatronen van
weggebruikers
Een van de belangrijkste onderzoeksbronnen waarbij
het weggedrag of gedragstendensen van bestuurder in
relatie wordt gebracht met het ongevalsverleden van
de bestuurder, is het onderzoek met de Driver
Behaviour Questionnaire (DBQ). Het Nederlandse
onderzoek is twee jaar geleden met de DBQ uitgevoerd
onder automobilisten (Verschuur, 2003) en laat, net als
de resultaten van DBQ-studies in andere landen (bijvoorbeeld
Stradling et al., 1998), vooral een sterke relatie
zien tussen overtredingsgedrag 4 en ongevallen. In
mindere mate werd ook een sterke relatie gevonden
met de frequentie van 'vergissingen' (zie Hoofdstuk 1).
Tendensen tot het maken van uitvoeringsfouten (vergeetachtigheden
en vergissingen) bleken uit het onderzoek
niet of nauwelijks verband te vertonen met ongevallen,
maar het is de vraag of dit verband door de aard
van de fouten niet een onderschatting is. Ofschoon dit
onderzoek een verband aantoont tussen bepaalde
typen onveilige handelingen en ongevallen, zegt het niets
over fouten of overtredingen als oorzaak van ongevallen.
Een ander onderzoek waarbij vanuit de weggebruiker
en zijn gedrag is gekeken naar de relatie tussen overtredingen
en ongevallen, is een Canadese studie van
Redelmeier, Tibshirani & Evans (2003). Zij volgden
automobilisten die schuldig waren bevonden aan het
veroorzaken van een dodelijk ongeval door toedoen
van een overtreding, en registreerden de ongevalsbetrokkenheid
van deze mensen in de periode die
volgde op de bekeuring. Uit het onderzoek bleek dat
de eerste maand na de bekeuring de kans om opnieuw
bij een dodelijk motorvoertuigongeval betrokken te
raken 35% lager was dan op basis van 'toeval' verwacht
mocht worden. De onderzoekers weten dit
effect aan minder verkeersovertredingen vlak na de
periode dat men beboet was. Dit effect bleek wel na
drie tot vier maanden te zijn weggeëbt.
Uit bovenstaande studies blijkt een sterke relatie tussen
met name overtredingen en ongevalsbetrokkenheid.
Hierbij moet wel worden opgemerkt dat dit soort
studies geen uitspraken kunnen doen over de oorzakelijkheid
tussen beide fenomenen.
2.2.3. Ook (bewuste) overtredingen van belang
Op basis van het empirische onderzoek naar oorzaken
van ongevallen kan geconcludeerd worden dat
(bewuste) overtredingen wel degelijk ook een rol spelen
bij het ontstaan van ongevallen en dan ook een plaats
verdienen in de Duurzaam Veilig-visie. Wel lijkt de rol
van (onbedoelde) fouten nog steeds het grootst te zijn.
Hoe groot het aandeel van (onbedoelde) fouten en
(bewuste) overtredingen als oorzaak van ongevallen
precies is, is op basis van de huidige kennis echter niet
te zeggen. Daarvoor is het beeld te onduidelijk. De
informatie die uit politieregistratieformulieren te halen is
over de oorzaak van ongevallen is in ieder geval niet
bruikbaar om (achterliggende) oorzaken van ongevallen
te achterhalen. Dat is ook niet verwonderlijk als we
bedenken dat deze gegevens primair worden verzameld
met het doel om een schuldige partij aan te kunnen
wijzen, en niet om de werkelijk achterliggende oorzaken
van het ongeval te achterhalen. We moeten
daarbij ook niet vergeten dat ongevallen bijna altijd
door een combinatie van factoren tot stand komen.
Dat onbedoelde fouten nog steeds het merendeel van
de ongevalsoorzaken vormen is enerzijds logisch, als
men bedenkt dat bewuste overtredingen op zichzelf
nooit direct tot een ongeval kunnen leiden. Wel kunnen
ze de kans op fouten en de ernstige afloop hiervan vergroten.
Anderzijds ondersteunt dit niet de wijd verbreide
opvatting dat asociale wegpiraten de grootste veroorzakers
van ongevallen zouden zijn. Zij veroorzaken
ongetwijfeld een deel van de verkeersonveiligheid, al is
het alleen maar omdat anderen wellicht niet altijd in
staat zijn adequaat op dergelijke weggebruikers te reageren.
Veel ongevallen zijn echter het gevolg van onbedoelde
fouten die iedereen op een onbewaakt moment
kan maken.
2.3. Wat brengt de toekomst ons?
Tot zover verleden en heden. Maar wat brengt ons de
toekomst? Om in een visie op de verkeersveiligheid de
juiste strategie te bepalen en de juiste maatregelen te
opperen, moeten we immers weten welke richting de
ontwikkelingen in de maatschappij op gaan. Immers,
Duurzaam Veilig ambieert om vooraf te kunnen inspelen
op mogelijk gevaarlijke ontwikkelingen, tendenties en
situaties (proactief) in plaats van te reageren nadat ernstige
ongevallen hebben plaatsgevonden. In het volgende
trekken we een aantal actuele ontwikkelingen door die
relevant zijn voor het verkeer en de verkeersveiligheid.
4
De vragenlijst is met name gericht op snelheidsovertredingen.
56 ANALYSE