Door met Duurzaam Veilig; Nationale - SWOV

1. Theoretische achtergronden
Een visie is zoveel als 'een beeld van' of 'een kijk op de
werkelijkheid', vaak een toekomstige en ideale werkelijkheid,
en liefst met een aanpak om tot deze werkelijkheid
te komen. Ook theorieën zijn beelden van de werkelijkheid.
Zij vormen de bouwstenen en verhelderen de
inhoud van een visie. In een boek als dit, waarin de
Duurzaam Veilig-visie nog eens tegen het licht wordt
gehouden, is het dan ook belangrijk om expliciet in te
gaan op de theorieën die aan de Duurzaam Veilig-visie
ten grondslag liggen en om de keuzes die in die visie
gemaakt worden te verhelderen.
Als eerste worden nog eens kort de uitgangspunten
van de Duurzaam Veilig-visie (Koornstra et al., 1992) op
een rij gezet (1.1). Deze uitgangspunten vormen de leidraad
voor de psychologische en verkeerskundige theorieën
en biomechanische wetmatigheden die daarna
de revue passeren (1.2), en die uiteindelijk uitmonden in
de principes van de huidige, geactualiseerde
Duurzaam Veilig-visie (1.3). Hierin zijn de oorspronkelijke
Duurzaam Veilig-principes, die we aan de hand van
de onderliggende theorieën en resultaten uit onderzoek
nog eens nader toelichten, rechtstreeks terug te vinden.
Daarnaast zijn er ook enkele principes aan toegevoegd,
die naar ons inzicht de visie weer actualiseren
voor een volgende fase Duurzaam Veilig.
Ook aan implementatieaspecten van de visie liggen
theorieën ten grondslag. Het gaat dan om beleidstheorieën
en financieringstheorieën. Omdat deze echter een
ander karakter hebben dan de theorieën die inhoudelijk
op de Duurzaam Veilig-visie betrekking hebben, worden
deze niet hier, maar in de desbetreffende hoofdstukken
behandeld (zie Hoofdstukken 15 en 17).
1.1. De uitgangspunten nog eens op
een rij
1.1.1. Twee doelen: voorkomen van ongevallen
en ernstig letsel
De Duurzaam Veilig-visie, zoals vervat in Koornstra et
al. (1992), heeft tot doel om ongevallen te voorkomen
en, indien dit niet mogelijk is, de ernst van een ongeval
zo te beperken dat de kans op (ernstig) letsel nagenoeg
uitgesloten is. Deze doelen worden nagestreefd
door middel van een proactieve aanpak, waarbij op
voorhand wordt nagegaan in welke verkeerssituaties
conflicten of ongevallen met ernstig letsel kunnen ontstaan.
Vervolgens zijn er twee mogelijkheden: de
omstandigheden worden zo aangepast dat óf de kans
op een ongeval nagenoeg uitgesloten is, óf, als dit niet
te vermijden is, de kans op ernstig letsel bij een ongeval
geëlimineerd wordt. Onder 'ernstig letsel' wordt dat
letsel verstaan dat de dood tot gevolg heeft, anderszins
levensbedreigend is of blijvende gevolgen oplevert en
waar een ziekenhuisopname nodig is.
1.1.2. De mens als maat der dingen in een
integrale aanpak
Bij de analyse van conflicten en aanpak van gevaarlijke
situaties zijn de capaciteiten en beperkingen van de
mens maatgevend: de mens is 'de maat der dingen'.
Hierbij staat centraal dat mensen, zelfs indien ze zeer
gemotiveerd zijn, nu eenmaal fouten maken die ongevallen
tot gevolg kunnen hebben. Daarnaast is de
mens fysiek kwetsbaar, wat consequenties heeft voor
letsel(ernst) als het daadwerkelijk tot een ongeval komt.
Uitgaande van deze menselijke eigenschappen wordt
een duurzaam veilig wegverkeer volgens de visie
bereikt door een integrale aanpak van de componenten
'mens', 'voertuig' en 'weg'. Dat wil zeggen dat de infrastructuur
zo ontworpen moet zijn dat deze aansluit bij
de menselijke capaciteiten en beperkingen, dat het
voertuig ondersteunt bij het uitvoeren van de verkeerstaak
en bescherming biedt, en dat de verkeersdeelnemer
zelf goed geïnformeerd en geoefend is, en
daar waar nodig wordt gecontroleerd op correcte uitvoering
van de verkeerstaak.
1.2. Van theorie naar visie
1.2.1. Reduceren van latente fouten in het
verkeerssysteem
Ongevallen zijn zelden te wijten aan één enkele onveilige
handeling; meestal gaat er een hele keten van zaken
aan vooraf die niet goed op elkaar, de situaties en de
risico's die een bepaalde situatie met zich meebrengt
zijn afgestemd. Dit wil zeggen dat niet alleen een of
meer onveilige handelingen 1 van verkeersdeelnemers
de oorzaak is van een ongeval; ook hiaten in het ver-
30 ANALYSE