Door met Duurzaam Veilig; Nationale - SWOV

inhoudelijke redenering waarom beleidsinnovatie
geboden is en bovendien wordt een argument ontleend
aan de nieuwe bestuurlijke setting in ons land.
Inhoudelijk willen we de beleidsvoorbereiding op het
terrein van Duurzaam Veilig verbreden (meer facet, minder
sector). Deze verbreding en vervolgens de integratie
met andere beleidssectoren is 'altijd lastig' (zie 18.1)
en er is geen blauwdruk beschikbaar hoe dit het beste
uit te voeren. Op het gebied van Duurzaam Veilig is dit
extra lastig omdat er geen bestuurlijke traditie bestaat
hoe dit te realiseren. Het introduceren van nieuwe, nog
niet eerder uitgevoerde maatregelen, het moeten werken
met niet volledig bekende effecten (en wellicht
neveneffecten) van mogelijke maatregelen, het zelden
voorkomen van een volledig en onvoorwaardelijk maatschappelijk
draagvlak en politieke steun voor maatregelen,
het tot stand laten komen van nieuwe samenwerkingsverbanden
zijn enkele van de argumenten
waarom vaak niet van de ene op de andere dag een
maatregel voor iedereen, voor het hele land wordt ingevoerd,
maar waarom stapsgewijze beleidsvernieuwing
of innovatie zal moeten worden overwogen.
Verder moeten we constateren dat interventies in het
verleden heel vaak incidenteel bleken te zijn, met een
beperkte continuïteit (zie ook Terlouw et al., 2001).
Telkens weer worden nieuwe initiatieven ontwikkeld en
pilots uitgevoerd, telkens wordt wel ergens een wiel
opnieuw uitgevonden, telkens blijkt het historisch besef
beperkt en regelmatig gaat nieuw beleid kort mee,
misschien wel te kort. Bekend is dat dit heel veel
'beleidsenergie' vraagt. Er is dan ook behoefte aan
beleidsinnovatie gericht op meer continuïteit in de
beleidsuitvoering.
Wijzigingen aanbrengen in een samenleving volgen in
de regel een evolutionair pad, in de bestuurskunde wel
aangeduid met incrementele methode. Bij de incrementele
methode (zie onder andere Hoogerwerf, 1989)
zijn doel en middelen (beschikbare en betaalbare) een
beetje elkaars gevangene. En ook waarden en feiten
worden niet steeds scherp gescheiden, niet alle denkbare
alternatieven worden bekeken, beleidswijzigingen
zijn klein of marginaal. Als we spreken over beleidsvernieuwing
of -innovatie, zoals bij Duurzaam Veilig,
is er de ambitie om een stap verder te komen en
niet in de buurt te willen blijven van een gemakkelijk
te verwezenlijken nieuwe situatie. Aan de andere
kant van het spectrum staat de rationalistische
benadering (het ideaaltype van de 'homo economicus'
aan het werk), waarin doelgerichtheid en rationaliteit
van keuzencentraal staan: waarden en doelen
duiden, handelingsalternatieven inventariseren, gevolgen
of consequenties aangeven en keuzes maken en
beslissingen nemen op basis van verwacht nut.
Een derde weg wordt wel aangeduid met 'mixed
scanning'. Het voert hier te ver om op deze in 1967
door Etzioni ontwikkelde theorie (Mixed scanning: a
'third' approach to decision making in Van de Graaf &
Hoppe, 1992) nader te presenteren. De kern van
'mixed scanning' is volgens Hoppe (in Hoogerwerf,
1989) "dat op het meeromvattende niveau de beperkingen
van de synoptische aanpak wordt opgevangen
met de deugden, dat wil zeggen de vruchtbare simplificaties,
van het incrementalisme. Op het minder
omvattende niveau worden de 'oogkleppen' van het
incrementalisme zoveel mogelijk vermeden door contextgebonden
rationalisme". De vertaling van het woord
'mixed' slaat dus op een geconstateerde gelaagdheid
in beslissingen, een gelaagdheid die goed lijkt te passen
bij de ambitie en de breedheid van de Duurzaam
Veilig-visie, bij het multi-actorkarakter, de autonomie
van verschillende actoren en bij het feit dat verschillende
overheidslagen een rol te spelen hebben. Deze theorie
is door Etzioni uitgewerkt in een regelsysteem met
veertien regels die beleidsmakers in de praktijk toepassen.
Toepassing van de mixed-scanning-methode lijkt
de meeste kans te bieden bij het verdere proces voor
implementatie van Door met Duurzaam Veilig. Deze
theorie kan immers recht doen aan de visie door de
samenhang tussen de verschillende onderdelen van
Duurzaam Veilig te blijven onderkennen en bovendien de
besluitvorming over onderdelen rationeel te ondersteunen.
Ten slotte de hernieuwde visie op het functioneren van
ons openbaar bestuur, de nieuwe bestuurlijke setting.
In bestuurlijke zin zijn de laatste jaren de bakens verzet
('decentraal wat kan, en centraal wat moet'). Dit betekent
dat bekende en ook effectieve rolpatronen,
samenwerkingsverbanden en sturingsmechanismen –
waardoor het Startprogramma Duurzaam Veilig bijvoorbeeld
een succes heeft kunnen worden – niet meer van
toepassing zijn en aangepast moeten worden aan de
nieuwe werkelijkheid. De Nota Mobiliteit kondigt aan
dat er centrale kaders komen om nationale belangen te
laten doorwerken in decentraal verkeers- en vervoersbeleid,
en hier wordt ook verkeersveiligheid als onderwerp
genoemd. Ook op dit vlak zal derhalve beleidsinnovatie
(monitoring, benchmarking, indien nodig
bijsturing) dienen plaats te vinden.
Een 'mastermind' (het brein) zal niet anders dan met
steun resultaten kunnen boeken. Een directeur verkeersveiligheid
is hooguit een van de spelers, nooit de
18. FLANKEREND BELEID
247