Door met Duurzaam Veilig; Nationale - SWOV

komgrens. Voor de wegbeheerder kan dit onderscheid
wel duidelijk zijn, maar voor de gemiddelde weggebruiker
lang niet altijd, zeker als de omgeving tegenstrijdige
informatie geeft (bijvoorbeeld een weg in landelijk
gebied binnen, of een weg met veel aanliggende
bebouwing buiten de bebouwde kom (Brouwer et al.,
2000). Eerder is dit onderscheid ook problematisch
geweest bij wel of geen voorrang voor fietsers op
rotondes, afhankelijk van de ligging van de rotonde
binnen of buiten de bebouwde kom. Een oplossing
werd daar gevonden door expliciet met haaientanden
aan te geven wie er voorrang heeft; dat blijkt eenduidige
informatie te zijn voor zowel fietsers als automobilisten
(Brouwer & Brouwer, 2001). Impliciete gedragsregels
of verboden (bijvoorbeeld niet parkeren in de berm
buiten de bebouwde kom op een voorrangsweg) worden
heel slecht begrepen. In dezelfde categorie valt het
plaatsnaambord als aanduiding voor 'binnen de
bebouwde kom' zonder verdere snelheidsaanduiding.
In een duurzaam veilig wegverkeer kan de verkeersdeelnemer
zien wat de gedragsregels en verboden zijn,
hij moet deze zich niet hoeven herinneren of niet hoeven
afleiden uit andere wegkenmerken. Een bord 50 (of
de kom verlatend, bijvoorbeeld 80) werkt directer. Dus:
het limietbord onder het plaatsnaambord moet weer
overal terug!
4.4.3. Herkenbaarheid en voorspelbaarheid
Voor een duurzaam veilig wegverkeerssysteem is het
van belang om uit te gaan van een beperkt aantal wegcategorieën
waarbinnen de wegen maximaal homogeen
zijn in functie en gebruik, en waartussen een
maximaal onderscheid bestaat. Een goede herkenbaarheid
is een noodzakelijke, maar nog geen voldoende
voorwaarde om veilig gedrag te bewerkstelligen,
omdat weggebruikers het gewenste gedrag ook moeten
kunnen en willen uitvoeren. Per wegcategorie moet
duidelijk zijn welke maximale snelheid geldt, welke
typen kruispunten er toegelaten zijn, wat voor routeinformatie
voorhanden is en welke andere weggebruikers
men er kan tegenkomen. Altijd moeten verkeerssituaties
aansluiten bij de verwachtingen die de weggebruiker
heeft over functie en gebruik van die categorie.
Binnen een bepaalde wegcategorie moet het weg- en
verkeersbeeld dan ook zo veel mogelijk uniform zijn,
of homogeen zijn vormgegeven, zonder dat dit hoeft
te betekenen dat het er binnen een categorie overal
precies hetzelfde uit moet zien (zie bijvoorbeeld Aarts et
al., in voorbereiding). Vanuit de weggebruiker geredeneerd
is een behoorlijke mate van uniformiteit
gewenst. Ondergeschikt daaraan is de wens van
wegbeheerders om, om welke reden dan ook, maatwerk
te willen leveren. Nader onderzoek zal moeten uitwijzen
wanneer voldaan wordt aan een 'behoorlijke
mate van uniformiteit'.
De verwachting die de weggebruiker heeft of ontwikkelt
voor een bepaalde wegcategorie, betreft zowel de
vormgeving van de infrastructuur als het beoogde
gebruik ervan door hemzelf en andere weggebruikers.
Voorspelbaar gebruik betekent bijvoorbeeld ook dat er
op een weg met gescheiden fietsvoorzieningen geen
fietsers op de rijbaan worden verwacht. Onverwachte
verkeerssituaties vergen simpelweg meer tijd van de
weggebruiker om deze te detecteren, waar te nemen,
te interpreteren, te beoordelen en om een juist gedrag
of reactie te vertonen. Dit betekent ook dat overgangen
van de ene categorie weg naar een andere de nodige
zorgvuldigheid en tijd vereisen om de weggebruiker zijn
gedrag te laten aanpassen (zie ook Hoofdstuk 1).
In de Richtlijn essentiële herkenbaarheidskenmerken
(CROW, 2004c) wordt voornamelijk ingegaan op de
kenmerken voor de wegvakken. Voorrangsregelingen
komen voor op stroomwegen en gebiedsontsluitingswegen,
maar niet op erftoegangswegen onderling. Een
vraag die opkomt is hoe op een eenduidige manier de
juiste verwachting van de weggebruiker kan worden
gewekt bij overgangen van de ene categorie weg naar
de andere. In de nadere uitwerkingen van deze richtlijn
zal er meer aandacht gegeven moeten worden aan verwachtingen
van weggebruikers ten aanzien van kruispunten.
Op kruispunten is de rijtaak ook het meest
complex. Verwachtingen hebben een langetermijncomponent,
maar ook een kortetermijncomponent.
Recente ervaringen met een bepaald type kruispunt op
een net afgelegd traject binnen een type weg vormen
mede de verwachtingen voor het volgende kruispunt.
Aangezien kruisingen bijna altijd ook de overgang tussen
wegcategorieën zullen vormen, verdienen deze
extra aandacht. De weggebruiker moet zich er immers
van bewust worden dat er een ander regime geldt met
andere verwachtingen. Op wegen met gescheiden
fietsvoorzieningen ontmoeten fietsers en het snelverkeer
elkaar vaak weer op de kruispunten; een
verschuiving van conflicten (en dus ongevallen) tussen
snelverkeer en fietsers van wegvakken naar kruispunten
lijkt daarmee voor de hand te liggen.
4.4.4. Vergevingsgezindheid
Het uitgangspunt van 'de mens de maat der dingen' is
dat weggebruikers fouten maken en dat de omgeving
zodanig vergevingsgezind zou moeten zijn dat weggebruikers
van die fouten geen ernstige gevolgen onder-
94 UITWERKING VISIE: MAATREGELEN