Door met Duurzaam Veilig; Nationale - SWOV

eizigerskilometers ligt voor de oudste fietsers 5 keer zo
hoog als gemiddeld.
Een belangrijke oorzaak voor het hoge overlijdensrisico
van oudere fietsers en voetgangers is de lichamelijke
kwetsbaarheid van ouderen. Doordat hun botten brozer
zijn en hun zachte weefsels minder elastisch, hebben
zij een grotere kans op ernstig letsel dan jongeren, ook
als de botsing even zwaar is.
Daarnaast hebben ouderen ook een hoger overlijdensrisico
doordat de motorische functies met toenemende
leeftijd achteruit gaan. In grote lijnen bestaat deze
achteruitgang uit een verlangzaming van de beweging,
een afname van de spiersterkte, een vermindering van
de fijne coördinatie en een bijzonder sterke afname van
het vermogen om zich aan te passen aan plotselinge
veranderingen in de houding (het behouden van het
evenwicht). Het laatste aspect is met name van groot
belang voor fietsers en voetgangers, maar ook voor
gebruikers van het openbaar vervoer (Brouwer &
Davidse, 2002).
12.3. Voldoende veilig in de toekomst?
Wanneer geen maatregelen genomen worden om de
veiligheid van de kwetsbare verkeersdeelnemers te vergroten,
zal een viertal ontwikkelingen van invloed zijn
op het toekomstig aantal slachtoffers binnen deze
groep: 1) de bevolkingsopbouw, 2) de ruimtelijke ordening,
3) het mobiliteitsbeleid, en 4) de introductie van
nieuwe transportmiddelen. Zie hiervoor ook Hoofdstuk 2.
Deze ontwikkelingen worden in deze paragraaf bezien
vanuit het perspectief van de voetganger en fietser.
Bevolkingsopbouw
De toekomstige bevolkingsopbouw is relevant voor de
omvang van de leeftijdsgroepen die voor een belangrijk
deel van hun mobiliteit de fiets en de benenwagen
gebruiken, te weten de jongeren tot en met 17 jaar en
de ouderen van 75 jaar en ouder. Beide groepen zullen
in omvang toenemen (zie ook Hoofdstuk 2). Met name
het aantal 75-plussers zal naar verwachting fors stijgen,
van 1 miljoen in 2004 naar een maximum van 2,1
miljoen in 2050 (van 6,2% naar 12,4% van de totale
bevolking; CBS, 2004). Bij onveranderde mobiliteitspatronen
betekent dit dat op grond van de ontwikkelingen
in de bevolkingsopbouw kan worden verwacht dat het
aantal verplaatsingen te voet of per fiets zal toenemen.
Naast de algemene kwetsbaarheid van voetgangers en
fietsers, spelen bij ouderen ook hun verminderde evenwicht
en grotere lichamelijke kwetsbaarheid een
belangrijke rol bij het ontstaan van letsel. De invloed
van verminderd evenwicht kan worden beperkt door
oefening en training. Dit neemt niet weg dat de zelfstandige
mobiliteit van ouderen als fietser en voetganger
op een gegeven moment door hun fysieke beperkingen
steeds verder wordt ingeperkt. Motorische ondersteuning
is dan gewenst. Deze ondersteuning kan variëren
van scoot- of brommobiel tot personenauto. Om een
veilige automobiliteit zo lang mogelijk te kunnen garanderen,
is het wenselijk dat voertuigen en infrastructuur
zo goed mogelijk zijn afgestemd op de mogelijkheden
en beperkingen van de oudere automobilist (Davidse,
2000; 2002; 2003; Goos, 2005).
Ruimtelijke ordening
Ontwikkelingen in de ruimtelijke ordening kunnen leiden
tot veranderende mobiliteitspatronen. Relevante ontwikkelingen
op dit terrein zijn de daling van de woningbezetting
en de daarmee gepaard gaande verdunning
en schaalvergroting van voorzieningen. Zo kan een
lager voorzieningenniveau er voor kinderen toe leiden
dat de zelfstandige verkeersdeelname langer wordt uitgesteld.
Doordat de school verder weg is, worden ze
vaker met de auto gebracht. Deze ontwikkeling heeft
ook te maken met de toenemende woon-werkafstanden
van ouders. Als ouders hiervoor de auto gebruiken,
dan zullen ze de kinderen ook met de auto naar
school brengen. Terug naar huis om de fiets voor de
auto om te wisselen kan dan immers minder efficiënt
zijn. Daarnaast zullen ouders die hun kinderen met de
auto naar school brengen de school- en crèchekeuze
in mindere mate laten bepalen door het aanbod in de
eigen buurt. Hierdoor zullen de ritlengtes toenemen
(Schoon, 2005).
Een uitgestelde zelfstandige mobiliteit van kinderen kan
negatieve gevolgen hebben voor hun toekomstige veiligheid.
Als middelbare scholier kunnen zij een hoger
risico lopen, doordat zij op jongere leeftijd minder ervaring
hebben opgedaan.
De ontwikkeling van grootschalige voorzieningen, zoals
'shopping malls' in de buitengebieden, megabioscopen,
en mediamarkten op nieuwe locaties buiten de
randen van de stedelijke gebieden of op industrieterreinen
zorgt voor grotere verplaatsingsafstanden en
meer kris-krasverplaatsingen. Dit levert een grotere
autoafhankelijkheid op, een toename van de parkeerdruk
(zowel in woonwijken als bij de voorzieningen zelf),
en hogere verkeersrisico's voor met name de nietautogebruikers
(Schoon & Schreuders, 2005).
De hogere parkeerdruk zal het voor- en natransport, de
afstand van de woning respectievelijk dienstverlenende
12. FIETSERS EN VOETGANGERS
185