Door met Duurzaam Veilig; Nationale - SWOV

10. Alcohol en drugs
10.1. Omvang en ontwikkeling
Het aandeel 'alcomobilisten' is in de laatste drie decennia
met ruim driekwart verminderd. Omdat alcohol zo'n
belangrijke ongevalsfactor is, wijst dat op het eerste
gezicht op een zeer succesvol beleid. Het effect op de
alcoholonveiligheid valt echter een beetje tegen. Het
aandeel ernstig gewonde slachtoffers (overleden of in
het ziekenhuis opgenomen) van alcoholongevallen is
namelijk veel minder gedaald dan het aandeel overtreders.
Cijfers over die aantallen slachtoffers zijn pas
beschikbaar vanaf 1980. Tussen 1980 en 2004 nam
het aandeel overtreders met tweederde af, maar het
aandeel alcoholslachtoffers (doden + ziekenhuisgewonden)
slechts met ruim een kwart. Het aantal slachtoffers
daalde in diezelfde periode met ruim de helft,
maar dat is geen goede maat om de effectiviteit van het
alcoholbeleid te meten. Die maat wordt immers ook
beïnvloed door factoren die niets met alcoholgebruik te
maken hebben, zoals ontwikkelingen in de mobiliteit,
de toegenomen veiligheid van wegen en voertuigen,
het gestegen veiligheidsgordelgebruik, enzovoort.
In Afbeelding 10.1 zijn de geïndexeerde ontwikkelingen
van het aandeel overtreders en het aandeel alcoholslachtoffers
naast elkaar gezet (index 1980-84 = 100).
Precieze gegevens over het aantal alcoholslachtoffers
zijn in Nederland niet voorhanden. Rijden onder invloed
Indexcijfers
140
120
100
80
60
40
20
0
1970-74
1975-79
1980-84
1985-89
Periode
1990-94
rijders onder invloed
alcoholslachtoffers
1995-99
2000-04
Afbeelding 10.1. Geïndexeerde ontwikkeling van het aandeel
overtreders van de alcohollimiet en van het aandeel
ernstig gewonde en overleden slachtoffers van alcoholongevallen
(1980-84 = 100).
bij verkeersongevallen wordt niet goed geregistreerd en
we weten dat in de officiële cijfers sprake is van een
schromelijke onderschatting van het alcoholprobleem.
Een recent onderzoek van de SWOV in het politiedistrict
Tilburg (Mathijssen & Houwing, 2005), wijst
erop dat in de periode 2000-2003 zo'n 25-30% van de
verkeersslachtoffers het gevolg was van alcoholgebruik.
Bij een op de drie van die gevallen was er sprake
van een combinatie van alcohol- en drugsgebruik.
Het probleem van alcohol in het verkeer kan dan ook
niet langer los worden gezien van het probleem van
drugs in het verkeer. Uit het onderzoek in Tilburg en
omstreken bleek echter ook drugsgebruik alleen een
probleem van behoorlijke omvang te zijn: ongeveer 8%
van de slachtoffers was het gevolg van drugsgebruik.
Daarbij ging het meestal om een combinatie van twee
of meer verschillende drugs.
Globaal de helft van de doden en ernstig gewonden
door alcohol- en drugsgebruik is het gevolg van alcoholgebruik
alleen, een kwart van drugsgebruik alleen en
eveneens een kwart van gecombineerd alcohol- en
drugsgebruik. De totale kosten van alcohol- en drugsgerelateerde
ongevallen bedroegen tussen 2000 en
2004 meer dan twee miljard euro per jaar.
10.2. Problemen geconcentreerd bij
jonge mannen, 's nachts en in het
uitgaanscircuit
Vooral jonge mannen, van 18 tot en met 24 jaar, zijn in
Nederland oververtegenwoordigd onder de slachtoffers
én veroorzakers van ernstige alcoholongevallen. In de
periode 2000-2004 maakten jonge mannen 22% uit
van alle alcoholdoden en -ziekenhuisgewonden. Van
alle bestuurders die met alcohol op betrokken waren bij
ernstige ongevallen, maakten zij 24% uit (AVV, BRON).
Van de Nederlandse bevolking maken zij maar 4% uit.
Juist onder deze groep bestuurders werden in het politiedistrict
Tilburg de meeste gebruikers van alcoholdrug-
en drug-drug-combinaties aangetroffen. Niet
minder dan 3% was positief voor een van deze extreem
gevaarlijke combinaties, terwijl dat onder alle andere
bestuurders tezamen 'slechts' 0,6% was.
Alcohol- en drugsgebruik zijn sterk geconcentreerd in
de nachtelijke uren (22.00–04.00 uur). Qua aandeel
overtreders is er niet veel verschil tussen weekend-
10. ALCOHOL EN DRUGS
163