Door met Duurzaam Veilig; Nationale - SWOV

lijke limieten, maar ook met het feit dat er tot voor kort
nog geen acceptabele screeningmethoden voorhanden
waren. Bloedtesten zijn voor de opsporing niet
bruikbaar. Urinetesten zijn lastig uit te voeren en fraudegevoelig;
ze tasten de lichamelijke integriteit aan en
hebben vooral voor cannabis, de veruit meestgebruikte
drug, een grote kans op vals-positieve resultaten.
Voor de nabije toekomst is de hoop daarom vooral
gevestigd op speekseltesten, die de laatste jaren een
snelle ontwikkeling hebben doorgemaakt. Ze kunnen
gemakkelijk langs de weg worden uitgevoerd, zijn minder
fraudegevoelig dan urinetesten en leveren minder
vals-positieve resultaten op. De gevoeligheid laat voor
sommige drugs nog te wensen over, maar het is de
vraag of dat nadeel belangrijker is dan alle genoemde
voordelen. Voor de bewijsvoering kan de politie bij verdenking
van drugsgebruik nu al een bloedproef vorderen,
en in uitzonderingsgevallen een urinetest.
10.3.3. Voorlichting en educatie
Sinds de invoering van de alcoholwet van 1974 worden
er in Nederland jaarlijks massamediale voorlichtingscampagnes
gevoerd om het grote publiek te wijzen op
de gevaren van alcohol in het verkeer en op de mogelijkheden
om rijden en drinken van elkaar te scheiden.
Sinds het begin van de jaren negentig is educatie over
rijden onder invloed ook redelijk goed geïncorporeerd in
de rijopleiding en in het middelbaar en voortgezet
onderwijs. De maatschappelijke tolerantie voor rijden
onder invloed is gering te noemen (Goldenbeld, 2003).
De effecten van voorlichting en educatie op het rij- en
drinkgedrag zijn lastig te meten. In perioden van gelijkblijvend
toezicht traden er onder invloed van voorlichting
en educatie geen direct meetbare veranderingen
op in het drinkgedrag van de Nederlandse automobilisten.
Dat wil echter niet zeggen dat voorlichting en
educatie beter achterwege gelaten kunnen worden.
Deze instrumenten dragen namelijk wel aantoonbaar bij
aan kennisvermeerdering en attitudeverandering, en
daarmee aan de acceptatie van op zich onpopulaire, maar
wel effectieve maatregelen als strengere handhaving.
Met name de sinds 2001 lopende BOB-campagne
scoort bijzonder goed qua bereik, acceptatie, kennisvermeerdering
en (zelfgerapporteerde) attitudeverandering.
Het concept van de campagne, dat is 'afgekeken'
van de Belgen, is dat van de 'designated driver': voorafgaand
aan een avondje stappen met vrienden wordt
een bestuurder 'aangewezen', die belooft geen alcohol
te zullen drinken. Tussen 2001 en 2004 is het aandeel
rijders onder invloed met 15-20% afgenomen (AVV,
2005), maar die daling kan, op grond van de resultaten
van dertig jaar onderzoek door de SWOV naar rij- en
drinkgewoonten, geheel worden verklaard uit het
verdubbelde toezichtniveau. Een directe invloed op het
rijden onder invloed van de BOB-campagne valt niet
aan te tonen. Voorlichtingscampagnes als de BOBcampagne
kunnen echter wel bijdragen aan een
bestendiging (internalisatie) van gewenst gedrag dat
min of meer onder dwang tot stand is gebracht.
Aanwijzingen daarvoor zijn in Nederland vooral gevonden
in het begin van de jaren negentig. Ondanks een
sterke afname van het alcoholtoezicht door de reorganisatie
van de politie, nam het rijden onder invloed toen
maar heel beperkt toe.
Voorlichting over de gevaren van drugs en psychoactieve
geneesmiddelen (vooral slaap- en kalmeringsmiddelen)
in het verkeer wordt in Nederland nog maar
mondjesmaat gegeven. Van massamediale campagnes
is geen sprake, en her en der opgestelde en uitgedeelde
foldertjes blinken niet altijd uit door zinvolle en eerlijke
informatie. Dat is ongetwijfeld mede een gevolg van de
nog steeds gebrekkige kennis over de ongevalsrisico's
die met drugs- en medicijngebruik samenhangen. Het
al genoemde onderzoek in het politiedistrict Tilburg
heeft daarover veel nieuwe informatie opgeleverd.
Gebruikers van meerdere drugs hebben bijna 25 keer
zoveel kans op letsel als nuchtere bestuurders. Bij
gelijktijdig gebruik van verschillende drugs en/of alcohol
neemt het ongevalsrisico heel sterk toe. De sterkste
risicoverhoging kennen automobilisten die drugsgebruik
combineren met een BAG boven 0,8 promille: zij
hebben 100-200 keer zoveel kans als nuchtere
bestuurders om bij een verkeersongeval ernstig letsel
op te lopen.
Gebruikers van codeïne (bij zware verkoudheid en
hoest) en benzodiazepines (slaap- en kalmeringsmiddelen,
angstremmers) lijken een licht verhoogd letselrisico
te hebben. Het is echter niet duidelijk of die risicoverhoging
vooral het gevolg is van hun aandoening of
van hun medicijngebruik. Misschien lopen onbehandelde
patiënten wel een groter risico dan de medicijngebruikers.
Bij experimenteel onderzoek aan de Universiteit
van Maastricht (Schmitt et al., 2005) bleken depressieve
proefpersonen mét antidepressiva rijvaardiger dan
zónder; zij waren echter minder rijvaardig dan gezonde
proefpersonen.
Vooral het gebruik van benzodiazepines hangt sterk
samen met leeftijd en geslacht, en is geconcentreerd
bij vrouwen boven de vijftig. Gezien de vergrijzing van
de Nederlandse bevolking is het van belang dat er uitsluitsel
komt over de al dan niet risicoverhogende werking
van benzodiazepines die op doktersvoorschrift
worden geslikt. De Europese Commissie is volop bezig
met de voorbereidingen voor zo'n onderzoek.
166 UITWERKING VISIE: SPECIALE ONDERWERPEN