Door met Duurzaam Veilig; Nationale - SWOV

Weg
Voertuig
Taakeisen (T)
Overige verkeersdeelnemers
(Weers)omstandigheden
B > T --> controle
B < T --> gevaar
Kalibratie
C > B
Fysieke condities
Stress
Afleiding
Taakbekwaamheid (B)
Ziekte
Vermoeidheid Psychoatieve stoffen
Psychische condities
Persoonskenmerken
Attitudes
Inzicht
Competenties (C)
Kalibratie
Kennis
Opleiding/training
Vaardigheden
Ervaring
Afbeelding 1.3. Eigen weergave van het model van Fuller: de taakeisen (T) kunnen alleen veilig het hoofd worden geboden
indien de taakbekwaamheid (B) groot genoeg is. (B) is de resultante van de competenties (C), verminderd met de
situatieafhankelijke toestand.
echter (ook) op een andere manier te verklaren. Hij stelt
dat weggebruikers niet het subjectieve risico constant
houden, maar veel meer de moeilijkheid van de taak.
Het gaat hier om een subjectieve maat die in deze theorie
afhangt van de verhouding tussen de objectieve
taakeisen en de bekwaamheid van de bestuurder om
deze taak uit te voeren. Deze taakbekwaamheid
bestaat uit de competenties van de persoon, verminderd
met zijn situatieafhankelijke toestand (Afbeelding
1.3). Mensen verliezen controle over de situatie indien
de taakeisen groter zijn dan de bekwaamheid om de
taak uit te voeren. Dit is uiteraard een voedingsbodem
voor het ontstaan van ongevallen. Alleen een optimaal
ontworpen, vergevingsgezinde omgeving (zie Hoofdstuk 4)
in combinatie met adequate reacties van medeweggebruikers
kunnen dan voorkomen dat het ook daadwerkelijk
tot een ongeval komt.
Deze taakeisen zijn voor een deel niet door de verkeersdeelnemer
te beïnvloeden (zoals het wegontwerp,
de hoeveelheid verkeer en deels ook het gedrag van
medeweggebruikers). Voor een deel kan de verkeersdeelnemer
de taakeisen echter wel beïnvloeden, bijvoorbeeld
door harder te gaan rijden of zich tijdens het
rijden bezig te houden met secundaire, afleidende activiteiten
zoals telefoneren (zie ook Hale & Heijer, 2005).
Zoals ook al bekend is uit de oude 'arousal'-theorie
(Yerkes & Dodson, 1908) hebben mensen de neiging
de moeilijkheid van taken (en het daarmee gepaard
gaande activatieniveau) op een redelijk constant en
optimaal niveau te houden. In het model van Fuller
komt dit neer op een optimale verhouding tussen de
taakbekwaamheid enerzijds en de taakeisen anderzijds.
Worden de taakeisen te klein ten opzichte van de
taakbekwaamheid (bijvoorbeeld: zeer fit en goed
getraind met lage snelheid over een saaie rechte weg
met geen ander verkeer rijden), dan hebben mensen
de neiging de taak moeilijker te maken om het gevoel
van verveling op te heffen. Andersom geldt ook dat,
indien de taakeisen groter dreigen te worden dan de
taakbekwaamheid veiligheidshalve toestaat (bijvoorbeeld
bellend in druk verkeer met hoge snelheid rijden),
de bestuurder zal proberen de taak makkelijker te maken.
Snelheid is de meest uitgesproken factor die zich leent
voor zowel het vergemakkelijken als vermoeilijken van
36
ANALYSE