Árbók Háskóla Íslands 1999 - Háskóli Íslands

• Þóra Ellen Þórhallsdóttir prófessor: rannsóknir á gróðursamfélögum á hálendinu
og stofnvistfræði túnsúru.
Líffræðistofnun hefur um langt árabil staðið að útgáfu ritraðarinnar Fjölrit Líffræðistofnunar
og eru ritin nú orðin 51 talsins, þar af komu 8 út á árinu 1999.
Margar málstofur eru haldnar á stofnuninni í tengslum við sum námskeið líffræðiskorar.
Í hádeginu á föstudögum eru haldnir fyrirlestrar um ýmis líffræðileg
efni og gjarnan leitað til sérfræðinga utan stofnunarinnar.
Dagana 18.–20. nóvember var haldin sameiginleg afmælisráðstefna Líffræðifélags
Íslands og Líffræðistofnunar í ráðstefnusal Hótels Loftleiða og sóttu hana á sjöunda
hundrað manns. Á ráðstefnunni voru haldin 93 erindi og sýnd um 130 veggspjöld
til að kynna líffræðirannsóknir á Íslandi. Hinn 18. desember var 25 ára afmæli
stofnunarinnar haldið hátíðlegt með samkomu í Tæknigarði að viðstöddum
forseta Íslands, sem setti afmælishófið, menntamálaráðherra og rektor.
Fjárveitingar hafa aðeins verið lítill hluti veltu stofnunarinnar. Hefur hlutfall þeirra
farið mjög minnkandi og var tæplega 5% árið 1998. Fjárveitingin var um 4 milljónir
króna árið 1989–1990 en eftir það. 1995 var hún 5,3 m.kr. og rúmlega 6 m.kr.
1999. Veltan jókst úr 32 m.kr. 1989 í 68 m.kr. 1991, en fór þá að minnka aftur í
þeirri efnahagskreppu sem var í þjóðfélaginu. Veltan varð minnst 42 m.kr. 1993
en hefur síðan vaxið hröðum skrefum og var um 113 m.kr. á árinu 1998. Tekjur
stofnunarinnar umfram fjárveitingar eru einkum styrkir frá ýmsum rannsóknasjóðum,
einkum sjóðum á vegum Rannsóknarráðs Íslands, Rannsóknasjóði Háskóla
Íslands, norrænum rannsóknasjóðum og Evrópusambandinu, en einnig
koma talsverðar tekjur frá útseldri vinnu í umhverfisrannsóknum.
Starfsemi Líffræðistofnunar Háskólans fer nú fram á fjórum stöðum í Reykjavík.
Að Grensásvegi 12 eru rannsóknastofur í erfða- og sameindalíffræði, frumulíffræði,
sjávarlíffræði, fiskifræði, vistfræði, grasafræði og þróunar- og stofnerfðafræði.
Þar fer og fram mestur hluti kennslu í líffræði. Að Grensásvegi 11 eru
rannsóknastofur í vatnalíffræði og dýrafræði. Rannsóknastofa í örverufræði er í
Ármúla 1a og rannsóknir í dýralífeðlisfræði eru að Vatnsmýrarvegi 16. Húsnæði
rannsókna og kennslu í líffræði við Háskóla Íslands er á ýmsan hátt óhentugt og
mikið af því lélegt. Fjarlægð frá háskólasvæðinu og það hve húsnæði stofnunarinnar
er tvístrað er á margan hátt bagaleg fyrir starfsemina. Nú hillir undir lausn
á húsnæðisvanda Líffræðistofnunar og líffræðiskorar þar sem bygging Náttúrufræðahúss
á austurhluta Háskólalóðarinnar er hafin.
Mannfræðistofnun
Mannfræðistofnun er sjálfstæð stofnun sem heyrir undir háskólaráð. Helsta
markmið hennar er að efla mannfræðirannsóknir á Íslandi, bæði á sviði félagslegrar
og líffræðilegrar mannfræði. Stjórn stofnunarinnar er skipuð fulltrúum
þriggja deilda, félagsvísindadeildar, læknadeildar og raunvísindadeildar, auk fulltrúa
háskólaráðs. Núverandi stjórn skipa Sigríður Dúna Kristmundsdóttir, formaður,
Alfreð Árnason, Guðmundur Eggertsson, Ólafur Ólafsson og Unnur Dís
Skaptadóttir. Varamenn eru Sveinn Eggertsson og Vilhjálmur Árnason. Forstöðumaður
er Gísli Pálsson, sem jafnframt er prófessor í mannfræði við félagsvísindadeild.
Mestan hluta ársins starfaði Kristín Erla Harðardóttir mannfræðingur
sem sérfræðingur við stofnunina í hálfu starfi við rannsóknarverkefni og rekstur
á vegum stofnunarinnar.. Auk þess hafa nokkrir meistaraprófsnemendur í mannfræði
unnið tímabundið við stofnunina við einstök verkefni.
Í árslok 1998 fór af stað á vegum Mannfræðistofnunar fyrirlestraröð um efnið
„Markalínur náttúru og samfélags.“ Fyrstu fyrirlesararnir voru Paul Rabinow,
prófessor við Berkeley háskóla 1998 og Veena Das, prófessor við New School for
Social Research og háskólann í Delí 1999. Markmið fyrirlestraraðarinnar er að
kynna nýstárleg viðhorf og efla umræðu um landamæri náttúru og samfélags
sem vestræn menning og fræði hafa löngum skilgreint skýrt en sæta nú vaxandi
gagnrýni.
Helsta rannsóknarverkefnið sem unnið var að á vegum stofnunarinnar nefnist
„Líkamlegur varningur“. Þar er sjónum beint að deilum um söfnun, varðveislu og
sölu líffæra, lífsýna og erfðaupplýsinga. Verkefnisstjóri er Gísli Pálsson. Erlendir
95