Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Ders Notları<br />
Öğr. Gör. Ali YAYLA<br />
arda alınan yenilgiler, Osmanlı Devleti’nin askerî alanda Avrupa’dan<br />
geri olduğu görüşünü yaygınlaştırmış; bu sebepledir ki, bu<br />
dönem ıslahatlarının da ağırlık noktası askerî nitelikli olmuştur.<br />
Avrupa’nın askerî ve teknik alandaki üstünlüğü Osmanlı Devleti<br />
tarafından ilk defa bu yüzyılda kabul edilmiştir.<br />
Lâle Devri (1718-1730)<br />
Lâle devri ıslahatları yapılırken ilk defa Avrupa’daki gelişmelerden<br />
yararlanılmıştır. Bu çalışmalarla ıslahatlar başlamış olmakla birlikte,<br />
ıslahatlara tepki gösteren kitleler de ortaya çıkmış, XVIII. yüzyıl<br />
ıslahatı ayaklanmalarla kesintiye uğratıldığı için sürekli ve yararlı<br />
olamamıştır.<br />
Dönemin padişahı III. Ahmed iyi eğitim almış bir padişahtır. Hattat<br />
ve şairdir. “Necîb” mahlasıyla şiirler yazmıştır. Musikî ile de yakın<br />
ilgisi vardır.<br />
Sadece bu dönemde askerî alanda ıslahat görülmez. İlk defa yurtdışına<br />
(Fransa’ya) elçi gönderilir (28 Çelebi Mehmet Efendi) 11 . Bu<br />
dönemde 1727 yılında Mütefferrika İbrahim 12 tarafından ilk Türk<br />
matbaası açılır. Açılan bu matbaa ilk Türk-müslüman matbaası<br />
olma özelliği taşır 13 . Bu aynı zamanda Avrupa’dan alınan ilk teknik<br />
araçtır. Dinî nitelikli eserlerin dışındaki eserlerin matbaada basılmasına<br />
izin verilmiştir. Bunun sebebi ise, el yazması kitap yazarak<br />
11 Çelebi, Paris Sefaretnâmesi ile Türk edebiyat tarihine geçmiş Osmanlı devlet<br />
adamıdır. Edirne’de doğmuştur. Doğum tarihi belli değildir. Peç seferinde şehit<br />
düşen Yeniçeri Süleyman Ağanın oğludur. Kendisi de Yeniçeri ocağında yetişmiştir.<br />
Yirmi sekizinci ortada hizmet gördüğü için hayatı boyunca bu isimle anılmıştır.<br />
12 Erdel'in Kaloşvar şehrinde doğmuştur. 1670 ile 1674 arasında bir tarihte doğduğu<br />
kabul edilir. 1692 yılında İkinci Viyana Kuşatması'ndan sonraki savaşlarda<br />
Osmanlılara esir düştüğü rivayet edilse de yapılan arşiv çalışmalarıyla kendisi<br />
gibi Bogomiller’den oluşan bir grupla birlikte gönüllü olarak Osmanlı Devleti'ne<br />
katıldığı ortaya çıkarılmıştır. Müslüman olmadan önceki hayatı hakkında<br />
çok az bilgi vardır. Osmanlı hizmetine girdikten sonra ordunun çeşitli birimlerinde<br />
görev almıştır. Müslüman olmuş ve Türkçe öğrenmiştir. Osmanlı devletinin<br />
kanun ve yöntemlerini kısa sürede kavrayarak hızla yükselmiş ve mütefferika<br />
(padişah ve sadrâzamların buyruklarını gerekli yerlere ileten kişi) olmuştur. Bir<br />
papaz olan İbrahim Müteferrika, Müslüman olmasına sebep olan incil ayetlerini<br />
konu alan, aynı zamanda kendi hayatını anlattığı "Risâle-i İslâmiye" adlı bir kitap<br />
yazmıştır. 1747 yılında ölmüştür. Müteferrika'nın kurduğu matbaada 23 cilt<br />
tutarında 17 eser basılmıştır. Bu kitapların 11 tanesi tarih, 3 tanesi dil ve 3 tanesi<br />
de coğrafya, mıknatıs ve askerlik üzerinedir.<br />
13 Bu döneme kadar Osmanlı Devleti'nde kurulmuş ve sadece gayr-i müslimlerin<br />
kullandığı matbaalar vardır.<br />
Sayfa 11 / 174
Change language