Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Ders Notları<br />
Öğr. Gör. Ali YAYLA<br />
Celâli ayaklanmaları 5 sonucunda Osmanlı toprak düzeni büyük<br />
ölçüde değişim göstermiş, vergilerin ağırlığı yüzünden vergi ödeyemeyen<br />
köylünün ve “Büyük Kaçgun” sırasında yerlerinden olan<br />
çiftçilerin toprakları mültezimlerin ya da yerel yöneticilerin eline<br />
geçmiştir. Vergilerin ağırlığı yüzünden devlete olan borçlarını ödeyebilmek<br />
için tefecilerden borç almak zorunda kalan köylüler daha<br />
ağır bir borcun altına girmiştir. Bu durumdaki köylüler, işledikleri<br />
toprakları sonunda tefecilere kaptırmışlar, Osmanlı toprak düzeninin<br />
belkemiği olan tımar sistemi bozulmuştur. Büyük nüfus hareketleri<br />
ortaya çıkmış ve kentlere büyük göçler başlamıştır. Tarımsal<br />
üretim gerilemiştir. Anadolu’da kıtlık tarım ürünleri fiyatlarının<br />
yükselmesine yol açmış, Rumeli’den Anadolu’ya tarım ürünleri<br />
nakli yapılmaya çalışıldıysa da ordunun tahıl ihtiyacının karşılanmasında<br />
sorunlarla karşılaşılmaya başlanması nedeniyle bu sevkiyat<br />
da durdurulmak zorunda kalınmıştır. On binlerce insan hayatını<br />
kaybederken, pek çok yerleşim yeri de yıkıma uğramıştır. Halkın<br />
karşı karşıya kaldığı sorunlar nedeniyle devletten yardım istemesi<br />
de sonuç vermeyince, Anadolu’nun belirli bölgelerinde devlete<br />
karşı yeni ayaklanmalar patlak vermiştir.<br />
Bütün bu olaylar olup biterken, Osmanlı Devleti Avrupa’daki gelişmeleri<br />
(Reform, Rönesans) takip edememek bir yana; eğitim sisteminin<br />
(ilmiyenin) bozulmasının önüne dahi geçememiştir. “Beşik<br />
Ulemalığı” 6 denilen sistemin ortaya çıkmasıyla Osmanlı’da eğitim<br />
de tam anlamıyla gerilemiş hatta çökmüştür.<br />
Osmanlı Devleti’nin çöküş sürecinden bahsederken din unsuru<br />
üzerinde, hem iç hem de dış zihniyetleri göz önüne alarak durmamız<br />
gerekir. Dış zihniyetten kastedilen, Ortaçağ’dan beri, Avrupa’da<br />
milletlerarası münasebetler demenin, sadece Hıristiyan devletler<br />
arasındaki münasebetler demek olduğudur. Osmanlı Devleti’nin<br />
ortaya çıkışı ve Avrupa’da fethettiği topraklardaki birçok Hıristiyan<br />
halkı egemenliği altına alması, hristiyan olanların bir<br />
“müslüman devlet”in egemenliği altına girmesi sonucunu beraberinde<br />
getirmiştir. Hıristiyan Avrupa, -Haçlı Seferleri’nin nedenlerini<br />
de göz önüne alırsak- doğal olarak bu durumu yüzyıllarca hazme-<br />
5 Celâli İsyanları hakkında ayrıntılı bilgi için bak. Mustafa Akdağ, Türk Halkının<br />
Dirlik ve Düzenlik Kavgası Celâli İsyanları, Yapı Kredi Bankası Yay., İstanbul<br />
2009<br />
6 Bu sisteme göre âlimlerin çocukları, doğdukları andan itibaren âlim sayılıyordu.<br />
Dolayısıyla müderrislerin çocukları da müderris oluyorlardı.<br />
Sayfa 5 / 174
Change language