atailke

Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Ders Notları
Öğr. Gör. Ali YAYLA
Lozan Görüşmeleri’nin kesilmesinden sonra, Mustafa Kemâl, bir
yandan askerî bir hareketle İstanbul ve Boğazlar’da egemenliği sağlamak
yolunda hazırlıklar yaparken; bir yandan da Boğazlar için
yapılacak bir savaşta, Sovyet Rusya’nın da mutlaka Türkler’le birlikte
hareket edeceği şeklinde propaganda yaparak, diplomatik taarruza
girişti.
Uzun süren çabaların sonucunda, 23 Nisan 1923’de başlayan II.
Lozan Görüşmeleri’ne I. Lozan Konferansı’na katılan delegelerimiz
aynen katılırken İngiltere ve İtalya’nın delegeleri değişti. Nihayet,
24 Temmuz 1923’de Lozan Antlaşması imzalandı. Antlaşma protokol
ve açıklamalar hariç 234 maddeden oluşmaktadır. Bunun 143
maddesi Barış antlaşması metnidir. Anlaşma özetle şöyledir:
Yunanlılar ile;
Batı sınırı Misâk-ı Millî’ye göre çizildi. Ancak bazı bölgelerin de elden
çıkması önlenemedi. (Batı Trakya gibi). Karaağaç ve yöresi Yunanistan’dan
alınacak savaş tamiratı bedeline karşılık elde edildi.
İmroz ve Bozcaada ile Tavşan adaları bizde kaldı. Rodos, Meis ve
Oniki Ada 39 dışındaki diğer Ege adaları Yunanistan’a bırakıldı. (Midilli,
Sakız, Sisam ve Nikerya adalarına asker yerleştiremeyecekti.
Bugün bu adalarda Yunan üsleri vardır, dolayısıyla anlaşma çiğnenmiştir.)
Batı Trakya Türkleri, sosyal hayatlarında dil olarak Türkçe’yi kullanacaklar,
Yunanistan onların azınlık haklarına riâyet edecektir.
(Batı Trakya’da nüfusa oranı %85 olan Türklerin sayısı bugün
39 Oniki Ada ismi, Türklerin bu adaların idaresinde uygulamış oldukları özel bir
sistemden gelmektedir. Osmanlılar, adaların yönetiminde “12 üyeli mahalli meclis”
sistemini uygulamışlardır. Dolayısıyla, “Oniki Ada” isminin bu sistemle ilgili
olarak ortaya çıktığını söylemek, yanlış olmayacaktır. Öte yandan Yunanca'daki
Yunanca “dodeca/oniki” ve “nesos/adalar” (Dodecanesos) ifadesi, zamanla Batı
dillerine geçmiş, yerleşmiş ve oradan da Türkçe'ye çevrilerek bizde de "Oniki
Ada" olarak kullanılmaya başlanmıştır. "Oniki Ada" denilen adalar grubunda,
isminin çağrıştırdığı gibi 12 adet ada yoktur. Sadece büyük olanları sayarsanız
14 ada, büyüklü küçüklü hepsini sayarsanız 20'den fazla ada ve adacık vardır.
Buradaki 12 sayısı adaların sayısı değil, "12 üyeli meclisle yönetilen adalar, 12'li
adalar" anlamında olmalıdır. Türkler bu adların bazılarını Türkçe'nin hançeresine
uydurmuş, bazılarına ise Türkçe isimler vermişlerdir. Rodos ismi olduğu gibi
kalmış; Kasos, Kaşot olmuş; Karpethos, Kerpe; Aliminya, Limoniye; Simi, Sömbeki;
Tilos, İlyaki; Nisiros, İncirli; Mandraki, Yalı; Kos, İstanköy; Astropalya,
Koçbaba; Kalimnos, Kilimli; Kharki, Herke olmuş; Patmos, Meis, Chalke, Lipos,
Leros ise olduğu gibi söylenmiştir.
Sayfa 71 / 174