atailke

Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Ders Notları
Öğr. Gör. Ali YAYLA
cıyla, 5 Kasım 1932’de, Ankara’da, Türkiye-İran Dostluk Antlaşması
imzalanmıştır. Türkiye Büyük Millet Meclisi de bu antlaşmayı
28 Aralık 1933’de onaylamıştır. Bu tarihlerden itibaren Türkiye-
İran ilişkileri karşılıklı dostluk anlayışı içine girmiştir.
Görüldüğü gibi, Türkiye, 1923’den 1932 yılına kadar geçen on yıl
içerisinde dış politikasında, Lozan Antlaşması’nın uygulanmasından
doğan veya Lozan Barış Konferansı’nın sonraya bıraktığı
sorunları çözümlemeye çalışmış, aynı zamanda Batılı ve Doğulu
devletlerle iyi ilişkiler kurmuş, bunun sonucunda da uluslararası
toplum içinde saygın ve diğer bağımsız devletler gibi eşit bir statü
kazanmıştır.
1932-1939 Yılları Arasında Türkiye’nin Dış Politikası:
Türkiye açısından yukarıda belirtilen gelişmeler olurken, uluslararası
ilişkilerde de yeni ve bunalımlı bir döneme giriliyordu. Bilindiği
gibi, I. Dünya Savaşı’ndan sonra yeni bir güçler dengesi ve
siyasi harita oluşmuştu. Ancak, özellikle 1930’lardan itibaren Almanya
ve İtalya bu statükonun değiştirilmesini isteyen bir dış politika
izlemeye başlamışlardı. Buna karşılık, başta İngiltere ve Fransa
olmak üzere, savaşın yenen devletleri de Versailles Sistemi’nin
sürdürülmesine çalışıyorlardı 62 . Bu bakımdan, 1932’den itibaren,
62 I. Dünya Savaşı sonrasında Almanya’nın imzaladığı Versailles Antlaşması ile
ortaya çıkan gelişmeleri ifade eden sistem. Antlaşmanın baş tarafında, ilk maddeler
olarak, “Milletler Cemiyeti Misâkı” olduğu gibi konulmuştur. Bu misâk,
aynı şekilde diğer dört antlaşmada da yer almıştır. Antlaşmanın ikinci bölümü
hudutları tespit eden maddeleri göstermekteydi. Batıda Alsas-Loren’i Fransa;
Moresnet, Eupen ve Malmedy bölgelerini Belçika alıyor; Doğuda Danzig, Milletler
Cemiyeti idaresinde serbest şehir oluyor; Posen’in hemen tamamı ile Batı Prusya’dan
bir kısım arazi, koridor şeklinde Polonya’ya veriliyor; istikbali sonra tespit
edilecek Memel bölgesi üzerindeki haklarından Almanlar vazgeçiyor; ayrıca,
Scleswig’de, Yukaru Silezya’da, Doğu Prusya güneyine düşen Allenstein ve Marienwerder
bölgelerinde nihai hududun yapılacak plebisite göre tespit edilmesi
kararlaştırılıyordu.
Almanya bütün müstemlekeleri üstündeki hak ve hukukundan vazgeçiyordu.
Çin’deki, Liberya’daki, Siam’daki, Fas’taki tüm hak ve imtiyazlarından vazgeçiyordu.
Almanya ordusu 100.000 kişiyi geçemeyecek, askerlik gönüllü olacak, hava kuvveti
bulunmayacaktı. Deniz kuvvetleri de ayrıca tehdit edilmekteydi.
Eğer Almanya tespit edilen tazminatı zamanında ödemeyecek olursa, tahliye
edilmiş bölgeler yeniden işgal edilebilecekti. Eğer Almanya 15 yılın bitiminden
evvel, antlaşmanın kendisine yüklediği görevleri tamamen yerine getirecek olursa,
işgal kuvvetleri derhal çekilecekti.
Sayfa 112 / 174