atailke

More documents

Recommendations

Info

Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Ders Notları Öğr. Gör. Ali YAYLA Lâtin Esaslı Yeni Türk Alfabesinin Kabulü (23 Aralık 1928) Kültür devriminin ilk önemli adımı Arap harflerinin yerine Türk harflerinin getirilmesi olmuştur. Bu çok cesur ve bir bakıma da çok şaşırtıcı bir gelişme olarak görülür. Türkler yazıyı kendi alfabeleriyle kullanmaya başladıktan (730) kısa bir süre sonra İslâmiyeti benimsemişler, İslâmiyeti kabul etmelerinin ardından da kendi alfabelerini de terk ederek Arap harflerini kullanmaya başlamışlardı. Yaklaşık 1000 yıl kadar kullandıkları alfabeden vazgeçmeleri ilk bakışta garip gelmektedir. Ancak II. Meşrutiyet’e rağmen okuryazarlığın 1918’de %5’i geçmediği tahmin edilmektedir. 1927’de bu oran %10,7 civarındaydı. 1928’in en önemli olayı, şüphesiz, Arap harflerinin terkedilerek Latin alfabesinin kabulüdür. 24 Mayıs 1928’de ilk adım olarak Latin rakamları kabul edilmişti. 28 Haziran 1928’de harf devrimi için özel komisyonlar kuruldu ve millet mektepleri hakkında bakanlar kurulu karar aldı. “Halk Dersane ve Konferanslar Yönetme”liği hazırlandı. 9 Ağustos 1928’de Gazi Mustafa Kemâl İstanbul’da Sarayburnu Parkı’nda Latin harfleri üzerinde açıklamalar yaptı ve ülkeyi cehalet karanlığından kurtaracak köklü hareketin başlayacağını haber verdi. Buradan Tekirdağ, Bursa, Çanakkale, Gelibolu, Sinop, Samsun, Amasya, Tokat, Sivas, Şarkışla, Kayseri’ye geçti. 1 Ocak 1929’da “Millet Mektepleri” açıldı. Hazırlığın heyecanı ve Gazi’nin başöğretmenliği benimsemesinin ilk yıl dönümü tespitleri yapıldığında görüldü ki, eğer bu ilk senenin ölçüleri içinde on yıl aralıksız çalışılmış olsaydı, 1927 Ekim’inde yapılan ilk nüfus sayımında tespit edilen on üç milyon Türk vatandaşından okuma çağı içindekilerin yüzde seksen beşi, okuma-yazma öğrenmiş olacaktı. Aradan bunca yıl geçmiş olmasına rağmen ne yazık ki, bu mutlu sonucun hâlâ uzağındayız 51 . Çok Partili Rejim Denemeleri Serbest Fırka Olayı (12 Ağustos 1930) Paris’te büyükelçi olarak görev yapmakta olan eski başbakan Ali Fethi (Okyar), 1930 Temmuz’unda iki ay izinle Türkiye’ye gelmiş ve Gazi’yi istirahat etmekte olduğu Yalova’da ziyaret etmişti. 51 Akşin, a.g.e., s. 201. Sayfa 86 / 174
Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Ders Notları Öğr. Gör. Ali YAYLA Ali Fethi, Gazi Mustafa Kemâl’in çok yakın ve güvendiği arkadaşıydı, özel hayatı üzerinde tesiri olmuş çok eski dostlukları vardı. İkinci Meşrutiyet yılları öncesinde Mustafa Kemâl’den bir derece yukarıda ve parlak bir kurmay olan Ali Fethi, İttihat ve Terakkî’ye ilk girenler arasındaydı. Rumeli’deki gizli yayılma teşkilatını o düzenlemişti. Mustafa Kemâl Selânik’te vazife aldığı zaman, Ali Fethi, müfettişlik kurmayıydı ve tahtından indirilmiş Sultan Hamit’i Selanik’e götürecek kadar da önemli bir şahsiyetti. Ali Fethi, İttihat ve Terakkî Umum Kâtipliği gibi temel vazifesinden sonra 1913’de Sofya Sefiri olarak İstanbul’dan ayrılırken, Mustafa Kemâl’i beraberinde ataşe militer olarak Bulgaristan’a götürmüş ve I. Dünya Savaşı’na kadar beraber bulunmuşlardı. Bilindiği gibi Cumhuriyet’in ilânı ile ilk kabineyi kuran İsmet Paşa, 1924 Kasım’ında istifa etmiş, Fethi Bey, Cumhuriyet’in ikinci kabinesini kurmuştu. Millî Mücadele liderlerinden bir bölümü o günlerde, Terakkîperver Cumhuriyet Fırkası’nı kurmuş olarak muhalefetteydiler. Şeyh Sait ayaklanması da aynı günlere rastlamıştı. Yine daha önce de izah ettiğimiz gibi, Fethi Bey, muhalefetle temel meselelerde görüş birliği ararken, ayaklanmanın sadece askerî tedbirlerle değil, sosyal ve ekonomik ıslahatla tasfiyesi fikrini savunmuştu. Halk Fırkası grubunda bu görüş benimsenmeyince, Ali Fethi çekilmiş, yerine İsmet Paşa 1937’ye kadar devam edecek ikinci kabinesini kurmuş, Fethi Bey de Paris Büyükelçisi olarak ülkeden ayrılmıştı. İşte bu ziyaret esnasında Atatürk Fethi Bey’e, Türkiye’nin dışarıdan görünüşü üzerindeki fikirlerini sormuş ve tek partiyle yönetilen ülkelerdeki rejime, batıda demokrasi denilebilmesinin mümkün olmadığı cevabını almıştı. Fethi Bey, bilhassa ekonomik tedbirler ve sosyal ıslahat üzerinde duruyordu. Mustafa Kemâl, Fethi Bey’le yaptığı görüşmeler sonunda bir muhalefet partisi kurmasını istedi. Kendisi cumhurbaşkanı olduğu için, Halk Fırkası’nı genel başkan vekili olarak fiilen yöneten Başvekil İsmet Paşa’ya da konuyu açmıştı. Onun da, Fethi Bey’in başkanlığında kurulacak bir muhalefet partisinin gerekliliğini benimsemesiyle düşünce gerçekleşti. Gazi’nin huzurundaki toplantıda şu temel esaslar üzerinde anlaşılmıştı: Fethi Bey, Cumhurreisi ve Halk Fırkası umumî reisi olan Gazi Mustafa Kemâl Hazretleri’ne bir mektup yazacaktı. Bu mektupta daha somut tedbirlerle, meselelerin kısa zamanda güzel sonuçlara erişebilmesi için, muhalefet fırkalarının kurulması lüzumundan bahsedecek, düşüncesinin onaylanmasını ve kişisel yar- Sayfa 87 / 174
Page 1 and 2:
Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Ta
Page 3 and 4:
Page 5 and 6:
Page 7 and 8:
Page 9 and 10:
Page 11 and 12:
Page 13 and 14:
Page 15 and 16:
Page 17 and 18:
Page 19 and 20:
Page 21 and 22:
Page 23 and 24:
Page 25 and 26:
Page 27 and 28:
Page 29 and 30:
Page 31 and 32:
Page 33 and 34:
Page 35 and 36: Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Ta
Page 85: Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Ta
Page 137 and 138:
Page 139 and 140:
Page 141 and 142:
Page 143 and 144:
Page 145 and 146:
Page 147 and 148:
Page 149 and 150:
Page 151 and 152:
Page 153 and 154:
Page 155 and 156:
Page 157 and 158:
Page 159 and 160:
Page 161 and 162:
Page 163 and 164:
Page 165 and 166:
Page 167 and 168:
Page 169 and 170:
Page 171 and 172:
Page 173 and 174:
show all

atailke

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?