atailke

Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Ders Notları
Öğr. Gör. Ali YAYLA
muştu. Nitekim bunu ispat eden ilk büyük sınavı aynı yıl 26 Aralık’ta
toplanan Cumhuriyet Halk Partisi’nin ilk olağanüstü kurultayında
verdi. Kurultay, Atatürk’ü “Ebedî Şef, İnönü’yü de “Mîllî Şef”
ilan etmişti. Tüzükte yapılan bir değişiklikle de İnönü, Cumhuriyet
Halk Partisi’nin değişmez genel başkanı oldu.
Tek parti döneminin, partiyle devletin bütünleşmesi biçiminde ortaya
çıkan görüntüsü yüzünden denetim yetersizliğinden doğan
huzursuzluk kendini epey zamandır hissettirmeye başlamıştı. Kurultay’da
söz alan konuşmacılar, bu konuya dikkat çekmişler, bu
uyarıların sonucunda, mecliste bir “Müstakil Grup” (Bağımsız
Grup) kurulmasına karar verilmişti. Bu grup, sanki bir muhalefet
partisiymiş gibi davranacak, dolayısıyla denetim boşluğunu dolduracaktı.
Aslında böyle bir grubun yaşamayacağı, er geç çok partili
düzene geçileceği de beklentiler arasındaydı.
Kurultaydan sonra, İnönü ile Bayar arasındaki görüş ayrılığı iki
tarafı da rahatsız edecek boyutlara ulaşmıştı. Nitekim Bayar, 2,5
ay süren başbakanlık görevinden, 1939 başında, 25 Ocak 1939’da
çekildi. İnönü, Bayar’ın yerine çok daha rahat anlaştığı Dr. Refik
Saydam’ı başbakan yaptı. Bayar, Demokrat Parti’nin başına geçinceye
kadar, sıradan bir milletvekili olarak kalmayı tercih etti.
Bütün dünyayı saran ekonomik bunalım ve Avrupa’daki devletlerarası
siyasî gerilim zor günlerin habercisiydi. Eğer Avrupa’da bir savaş
patlarsa, bütün dünyanın bu savaşa sürükleneceği açıktı. Bir
yanda Hitler, bir yanda Mussolini herkesin keyfini kaçırmıştı. Atatürk,
sağlığında gerçeği çoktan görmüş ve şunları söylemişti: “Yazık
ki, dünya yüzünde insanlık hesabına vazife gören bir Adalet Divânı
yok. Olsaydı, onun jandarmaları, Hitler ve Mussolini adlarını taşıyan
barış ve huzur düşmanı şakîleri derhal tevkif ederler, zindana
tıkarlardı.”
İnönü’nün Fransa Genelkurmay Başkanı’yla Ankara’da yaptığı görüşme,
ardından İngilizlerle yaptığımız işbirliği antlaşması, savaş
arifesinde bütün dünyanın dikkatini çeken olaylardı.
Kendi aralarında çoktan anlaşmış olan İngiltere ve Fransa, Avrupa’da
savaş patlarsa, ateşin ağırlık merkezini doğuya kaydırmak
Sayfa 133 / 174