You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Ders Notları<br />
Öğr. Gör. Ali YAYLA<br />
Cemiyeti’nin aldığı zorlama önlemlerine Türkiye’nin de katılmış olması<br />
nedeniyle, Boğazlar statüsünün değiştirilmesine karşı idi.<br />
Devletlerin bu olumlu tutumları üzerine, 1923 Boğazlar Sözleşmesini<br />
değiştirmek üzere, 22 Haziran 1936’da, İsviçre’nin Montreux<br />
kentinde bir konferans toplandı. Montreux Konferansı’na Türkiye,<br />
Avustralya, İngiltere, Bulgaristan, Fransa, Yunanistan, Japonya,<br />
Romanya, Sovyetler Birliği ve Yugoslavya katıldı.<br />
Konferansın çalışmaya başlaması üzerine, ikinci günkü oturumda<br />
Türkiye on üç maddeden oluşan tezini açıkladı. Buna göre; Türkiye,<br />
Boğazları askersiz halden çıkarmak, tahkim etmek, buralarda<br />
asker bulundurmak ve bu arada Boğazlar Komisyonu’nun kaldırılmasını<br />
istiyordu. Ayrıca, Karadeniz’de kıyısı olan ve olmayan devletlerin<br />
Boğazlardan geçmeye izinli olan deniz kuvvetlerinin en<br />
yüksek ölçüde sınırlandırılmasını istemekteydi.<br />
Bunun yanı sıra Konferansta, Karadeniz’de kıyısı olan ve olmayan<br />
devletler de, çıkar çatışmaları dolayısıyla derhal ikiye ayrıldılar.<br />
Başta Sovyetler Birliği olmak üzere, Karadeniz’de kıyısı olan devletler,<br />
kendi gemilerinin Boğazlardan geçmesi için tam serbestlik<br />
verilmesini ve kıyısı olmayan devletlere ait gemilerin girmesinin de<br />
en dar ölçüde kısıtlanmasını istiyorlardı. Diğer yandan, başta İngiltere<br />
olmak üzere, Karadeniz dışındaki devletler, bu denizde uygun<br />
bir denge kurmaya ve Karadeniz devletlerinden biri ile anlaşmazlık<br />
halinde hareket serbestliğini korumaya çalışıyorlardı.<br />
Konferans çalışmaları bu birbirine zıt tezlerin çatışması ile sürdü.<br />
Sonuçta, Türkiye’nin Boğazlar üzerinde egemenliğini yeniden kurmayı<br />
hedef alan ve Karadeniz’e kıyısı olmayan devletlerin gemilerinin<br />
bu denize girmesini önemli ölçüde kısıtlayan Türk tezi,<br />
İngiltere ve Sovyetler Birliği’nin desteği ile kabul edildi. Bunun üzerine,<br />
Boğazlar statüsüne yeni bir şekil veren Montreux Boğazlar<br />
Sözleşmesi, 20 Temmuz 1936’da imzalandı.<br />
Tamamı 29 madde, 3 ek ve bir protokolden meydana gelen bu sözleşmeye<br />
göre;<br />
1. Boğazlar’da denizden geçiş ve gidiş-geliş (ulaşım) serbestliği<br />
ilkesi kabul ediliyordu. Ancak, ticaret ve savaş gemilerinin<br />
Boğazlar’dan geçmesi; barış hali, Türkiye’nin girmediği sa-<br />
Sayfa 120 / 174
Change language