atailke

Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Ders Notları
Öğr. Gör. Ali YAYLA
ğinin en iyi şekilde sağlanması da, Türkiye’nin Almanya ile siyasî
ve ekonomik ilişkilerini kesmesi olacaktı. Bu konuda Müttefikler
tarafından yapılan girişim, Türk Hükümeti’nce olumlu karşılandı.
Aynı yılın yaz aylarında, Almanya’nın askerî durumunun gittikçe
kötüleşmeye başladığı sırada, Sovyet Rusya, İngiltere ve Amerika’nın
Türkiye’ye karşı bu girişimine karşı çıktı. Böylece Sovyetler,
müttefiklerinden ayrılarak Türkiye ile aralarındaki sorunlarını yalnız
ve ikili olarak çözümlemek istediğini, yani kendi bildiği gibi bir
politika izlemeye karar verdiğini gösterdi. Bu da, Sovyetlerin niyetleri
hakkındaki Türk endişesini doğruladı.
Türkiye, meydana gelen bu gelişmeler üzerine ve savaş sonunu da
düşünerek, 2 Aralık 1944’de, Almanya ile diplomatik ve ekonomik
ilişkilerini kesti. Bu kararı alırken de, İngiltere ve Amerika Birleşik
Devletleri’nden savaş sonrası barış konferansında tam bir müttefik
işlemi göreceğine dair güvence aldı. Böylece Türkiye savaşa girmeye
doğru bir adım attı. Ancak bu sıralarda Türk-Sovyet ilişkileri de
gittikçe gerginleşiyordu.
Sovyet Rusya’nın, 1944 sonbaharında Balkanlar’daki girişimleri,
bölgenin geleceği yönünden Türkiye’yi endişeye düşürmüştü. Bu
bakımdan Türkiye, İngiliz ve Amerikan dostluğuna daha çok önem
vermeye başladı. Bu arada İngiltere’nin Yunanistan’a asker çıkarmasını
memnunlukla karşıladı. Diğer yandan, Türkiye’yi endişelendiren
başka bir konu da, Sovyetler’in Boğazlar hakkındaki düşüncesiydi.
1945 Ocak ayında, Sovyet Rusya, Boğazlar konusunda İngiltere’-
den destek vaadi almış, 10 Şubat 1945’te Yalta Konferansı’nda da
Montreux Sözleşmesi’nin değiştirilmesini istemiştir. Ancak, yukarıda
da belirtildiği gibi, İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri, Rusya’ya
Boğazlar’dan daha geniş bir geçiş hakkının verilmesini prensip
olarak kabul etmekle beraber, konferansta, konunun daha sonra
dışişleri bakanları seviyesinde yapılacak bir toplantıda görüşülmesine
ve durumdan Türkiye’ye bilgi verilmesini kararlaştırdılar.
Yalta Konferansı’ndan sonra, 20 Şubat 1945’te, İngiltere, Türkiye’-
ye bir muhtıra vererek, 25 Nisan 1945’te Müttefikler arasında San
Fransisko Konferansı’nın toplanacağını, buna ise 1 Mart 1945 tarihinden
önce Almanya’ya savaş ilân etmiş olan ülkelerin davet edi-
Sayfa 140 / 174