atailke

Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Ders Notları
Öğr. Gör. Ali YAYLA
Bu gelişmelere karşı bölgenin Türk halkı büyük tepki gösterdi. Bunun
üzerine Fransa’nın önerisiyle Şam Meclisi, 1928’de, İskenderun
Sancağı’nın özel bir statüsü olduğunu kabul etti ve bu,
1930’da, Milletler Cemiyeti Mandalar Komisyonu tarafından da uygun
görüldü. Böylece, İskenderun Sancağı’nın mali ve yönetim
özerkliği uluslararası bir belgeye bağlanmış oldu. Bu arada Türkiye’de
gerçekleştirilen Atatürk devrimleri, İskenderun Sancağı içerisinde
yayılmaya ve bölgenin Türk halkı Türkiye ile birleşmeyi istemeye
başladı. 1935’de Fransa’nın Suriye ve Lübnan’daki manda
yönetiminin sona ermesi de bir fırsat olarak görüldü.
Fransa, 1936 yılında Suriye ve Lübnan üzerindeki mandasını kaldırdıktan
sonra, Suriye ile 9 Kasım 1936’da bir antlaşma yaptı.
Bununla bölgedeki, İskenderun da dahil, bütün yetki ve haklarını
Suriye Hükümetine devretti. Bu durum Türkiye tarafından tepki ile
karşılandı ve kabul edilmedi. Türk Hükümeti, 9Eylül 1936’da, Milletler
Cemiyeti’nde İskenderun sorunu hakkında Fransa’ya ikili
görüşme yapılmasını önerdi. Fakat öneri kabul edilmedi. Bundan
sonraki gelişmeler ise, Türk-Fransız ilişkilerini yeniden gerginleştirdi.
Türkiye, 9 Ekim 1936’da, Fransa’ya bir nota vererek, Suriye ve
Lübnan’a olduğu gibi İskenderun Sancağı’na da bağımsızlık verilmesini
istedi. Atatürk, bu konuya Türkiye’nin verdiği önemi, 1
Kasım 1936’da, Millet Meclisi’nin açış konuşmasında şöyle belirtmiştir:
“Bu sırada, milletimizi gece gündüz meşgul eden başlıca
büyük mesele, hakikî sahibi öz Türk olan İskenderun-Antakya ve
havalisinin geleceğidir. Bunun üzerinde, ciddiyet ve kat’iyetle durmaya
mecburuz. Daima kendisiyle dostluğa çok önem verdiğimiz
Fransa ile aramızda tek ve büyük mesele budur.”
Fransa, Türkiye’nin notasına, 10 Kasım 1936’da verdiği cevapta,
İskenderun Sancağının bağımsızlığının tanınması halinde Suriye’nin
parçalanmış olacağım, buna da kendisinin yetkili olmadığım
bildirdi. Türkiye’nin isteğinde ısrar etmesi üzerine, Fransa sorunu
Milletler Cemiyeti’ne götürmeyi önerdi. Türkiye de bunu kabul
etti. Bu sıralarda İskenderun Sancağında da halk Fransızlara
karşı harekete geçmiş ve çeşitli olaylar oluyordu.
İskenderun sorunu, 14 Aralık 1936’da, Milletler Cemiyeti’nde ele
alındı ve 22 Aralıkta bölgeye bir gözlemci kurulu gönderilmesine
Sayfa 124 / 174