You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Ders Notları<br />
Öğr. Gör. Ali YAYLA<br />
rilmesi ve Kanun-u Esasî’nin ilânı ile başlar (23 Aralık 1876) ve<br />
Meclis-î Mebusan’ın kapatılmasına kadar sürer (14 Şubat 1878).<br />
Dönemin temel özelliği, Osmanlı Devletinin Anayasalı bir döneme<br />
girmiş olmasıdır. Devlet artık padişahın isteklerine göre değil, Anayasadaki<br />
ilkelere göre yönetilecektir. Bu anayasaya göre; “Meclis-î<br />
Mebusan” ve “Meclis-î Âyân”dan oluşan bir parlamento oluşacaktır.<br />
Meclis-î Mebusan’ın üyelerini halk, Meclis-î Âyân’ın üyelerini<br />
padişah seçecektir. Anayasada padişah hakları belirlenmişti. Fakat<br />
yine de tüm ağırlık ve yetki padişahtaydı. (Meclisi açma, kapama,<br />
tatil etme, meclisten çıkacak yasaları onaylama, hükümeti göreve<br />
getirme, azletme, v.s.) Bu yetkiler ise padişahı denetim altına almayı<br />
güçleştiriyordu. I. Meşrutiyet, sonu 1877-1878 Osmanlı-Rus<br />
Savaşı’na varan Balkan buhranı içinde ilân edilmişti. Sonradan<br />
görülmüştür ki, II. Abdülhamid de Meşrutiyeti ilân için bir avuç<br />
Osmanlı aydını ile yaptığı pazarlıkta samimi değildir 16 . Bir yandan<br />
1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın (93 Harbi) çıkması, öte yandan<br />
hükümeti ve yönetimini kontrol amacı ile Meclis’te yapılan sert<br />
eleştiriler, Abdülhamid’in hoşuna gitmedi. Anayasa’nın 113. maddesinin<br />
kendisine tanıdığı yetkiye dayanarak, 13 Şubat 1878’de,<br />
otuz oturum yapmış olan Meclis-î Mebusan’ı kapattı ve bu suretle<br />
Meşrutî Monarşi de sona erdi. Önce Brindizi’ye, sonra Taif’e sürgün<br />
edilen sadrazam Mithat Paşa 1884’te orada ortadan kaldırıldı 17 .<br />
Bu tarihten sonraki 30 yıl (1878-1908) II. Abdülhamid’in baskıcı<br />
yönetim (istibdât) devridir. İstibdât Devri’nde, bütün baskıya rağmen<br />
Jön Türkler tarafından İttihat ve Terakkî adlı gizli bir cemiyet<br />
kurulmuştur.<br />
İttihat ve Terakkî Cemiyeti (Birlik ve İlerleme Derneği) (1889)<br />
1889 yılında İstanbul’da bulunan Askerî Tıbbiye Mektebi’nde Abdullah<br />
Cevdet, İbrahim Temo, İshak Sükûtî, Mehmet Reşit, Hikmet<br />
Emin tarafından İttihâd-ı Osmanî adıyla kurulmuştur. Bir çeşit<br />
gizli fikir kulübü gibi çalışan dernek, 1895 yılında Paris’te bulunan<br />
Ahmet Rıza ile temas kurdular ve onun telkinleri sonucu isim değiştirerek<br />
İttihat ve Terakkî adını aldılar. 1897 yılı başlarında da<br />
merkezini Paris’ten Cenevre’ye taşıyan derneğin, 1895’ten itibaren<br />
Osmanlı Devleti’nin her yanında askeri birlikler içinde örgütlenmeleri<br />
olduğuna dair anlatımlar vardır. Ancak bu örgütlerin birbiriyle<br />
16 Armaoğlu, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi,1914-1980, Ankara 1983, s.57-58.<br />
17 Armaoğlu, a.g.e., s.595.<br />
Sayfa 18 / 174
Change language