An gaidheal - National Library of Scotland

—;Ceud Mhios an Fiio^haraidh, 1S73. AN GAIDHEAL. 167fios agad, an inntiiin a chiir ionann 'sthaii-is am platliainn-èibhneis. Asaogais nam facal a tha e 'rioclidachadh,clia 'n 'eil ann ge tà, acli faileas- -cha 'n 'eil an inntinn, ach mai' gu 'mb' eadh, an nial-cadail; ach cho luatli's a dli' aithrisear na 'chois na briathran,mosglaidh i Jis a ceal, tliig i g'a h-ionnsaidh fliein, ag-us, na'gealfhaireachadh,blaisidh i gu riochdailair cujjan milis a h-àidb.Is fior-thaitneach an nid an ceol.Agus CO a b' fhèarr a thuig sin na arsinnsirean. Eadar a bhreith 's abhàs, clia robh rud ris an culfeadhan seann-Ghàidlieal a làmh, aig a'bhaile no bhuaithe, ag cuallach naspreidhe no ag àiteach an fbuinn,nach robh fonn no port freagarrachaige mu 'choinneamh. Ma 's ann agaltrum an naoidhein mhaoth 's anuchd, nach robh an Tidadh miiirueachaig a' bhanaltruini , a chur geana's cadail air. Anns a' bhuailidli a'bleoghan na sprèidlie, nach cluiiinteadh" G-aol-ant-aghan" air bik-augach banaraich.Aig a' bhrathaiun,no cur àird air calanas, am biodhbean gun a Crònan fhèin. Lathabreithan oighre, nach rachadh a'Phiob ath-ghlèusadh a chluitli cuairteair an Fhàilfe chridheil, chùirteil anlàthair an fhlath. Ma 's ann agcriiinneachadh nan daoine, nach robhan Co-tìùonal ga chur suas—cuimhneachanair buaidh-lài'aich, no madh'fhaoite, air èucoir a rinneadhuair-eigin air a' chinneadh. Ma 'sann air astar mara no tire, a chumailan corach riutha, no thoirt a machna h-aichmhealach, nach robh anlorram no 'n Spaidsearachd ann abheothachadh neart agus speirid nanalt lùthmhor. Ma 's ann ri uchd annàmhaid, nach robh am Brosnachadhcaithreamach, sùrdail ann, a dhiisgadhcuimhne air cruadal nan daoinefhuadach smuairein 's a dh-altrumckirdeis. Agus an uair bu bhàs do 'ntriath, nach robh an Cuinha tiamhaidhga chur suas— a' bmchdadh àgi'ùnnd a' chridhe — gach beag a's mor,scan a's òg ag caoidh a chiiil-thaice.An uair a chluinneas an Gàidheal,'s e air aineol, ceol na pioba, ciod atha toirt air a chridhe eirigh ris?An e binnead a' chiùil Is gann gur'ìh-è, bìnn, leadarra 's mar a tha e, achgu'ni beil e dùsgadh suas dha seannchuimhneachain aii* an am a bha ean tir nam beann's nan gaisgeach.Tha 'chridhe a' blàthachadh ris a' cheolagus le h-ath-ghuth ga fhreagi'adh :"'S e siod am fonn a chuala miAn uair a bha mi òg."Tha " An uair a bha e og " ga h-ùrachadhna chuimhne. Chi e, margu 'm b' ann an sgàthan, Tìr-nambeann.Chi e iomhaigh a leannain dh'an do gheall e bhi tuiris— a phiutharchridhenach do thuig e riamh a gaolda—a bhràithi'ean—a chompanaicha dhilsean,'s a chàirdean—an fhàrdach's an do rugadh e— gach bèinn, a'sgleann, a's coire, a's coille, 's ionad ab' aithiie dha, 's gach ni a bha annta—chl e sin idle 's athair, 's e 'n dviilgu 'm beil e faireachadh anail bhliitha mhàthar 's i ga thàladh gu beadarrach,miiirneach na h-uchd mar a b'àbhaist ! Creid mi, fhir mo chridhe, isculaidh e g'a chumail bho dhroch-stil.Cha 'n 'eil fèum 's an iomchoireach nach saoileadh tu gu 'm bu choirant sheinn a theagasg do 'n òigridhanns gach sgoil 's a' Ghàidhealtachd 'ÌNach tog thu do ghuth na h-aobhar?Cha 'n 'eil teagamh agam nach toirearfeairt ort. Tha fhios agam gu 'mbeil daoine coire air feadh na diithchaa bheir a chreidsinn air sluagh baoghaltanach 'eil 's na ])xiii-t ach faoineis,rudan air bheag bhrigh, 's gur coirbho'n d'thàinig iad. An tigh na an grad-leigeadh aii- diochuimhne.fèille, nach robh na puirt ruithleumach,mhireagach dhannsa ann, a dh-shousa dheth, cha lèur dhomh coireFaodaidh iad a bhi ceart; ach air mouo