An gaidheal - National Library of Scotland

200 AN GAIDHEAL. Dara Mios an Fhogharaidh, 1873.cliionn gun robh iad a' cur an aghaidhan teaghlaich so a dli' fliadtaiini nariog-hachd. Feudaidh e bhi gur h-eS(j aon de ua h-aobharaii air sou amblieil Oisean a' deanamh clio beagluaidh air diadhaclid 'n a chuid dhan,seach mar tlia bàird nan dutlicliannaneile a' deanamh. A reir cc^slais bliaOisean beo anns an linn an deigli dona Druidhnich a bhi air an cur f(jdha,agus mu 'n d' thainig an CreideamhCi-iosduidli a stigh do 'n Ghaidhealtachd.Oir cha 'n 'eil e deanamhluaidh air aon sam bitli de na gi-athannaibhaig na Criosduidhibh. Achcha 'n 'eil fior chinnte cuin a thainigan Sfjisgeul am measg nan Gaidheal.Tlia cuid a' smuaineachadh gur anu rilinn na geur leanmhuinn a riimeadhle Dlodesian air pobuU Chi'iosd 's a'bhliadhna 303, a thainig an creideamhair tus do thaobh tuath Bhreatuiini,'n uair a bha na Criosduidheau a'faotainn fasgaidh an sin o'n gheurleanmhuinn.Is cosmhuil gu 'n dog-habh na naomh-theachdairean sotamh anns na Cuiltibh uaigneach abha aig na Di'uidhnich roimhe sin 'nuair a theich iad o ghnuis Thrathuilmhic Threunmhoir, agus gur h-anno 'n ni so a f liuair iad an t-ainm''•Cuilticlt." Tha e air aithris gunrobli connspoid aig Oisean ri feardhiu so 'n a sheau aois. Matha sinn lior dh' f heumadh gu 'n robhOisean ann mu dheireadh na treasagus mu thoiseach 7ia ceathrandiliinic.Ann an aon de dhtinaibh Oisein,Dan Chaomh-mhala, tha iomi'adh aircath a clmr Fionn aim an laithibhòige ri Carucul, ais an abrar, " MacRigh an Domhain." A reir na h-uilecoslais b'e am fear ud Cai-acdllamac an Impire Romanaich, Severus.Anns a' bhliadhna 210, phill Severuso'n Chatli-thurus air an deachaidh ean aghaidh nan Cahdonach 'n uair arainig e gu tuath cho fada ris a'Chaol Mhuireach. Dh' fhas e tinnaig Baile York an ceanu Deas Bhreatuinn;ghabh na Caledoiiaicli agusna Magli-aitich niisneach an sin, agusghlac iad an cuid arm gu cogadh anaghaidh nau Romanach. ChualaSeverus mu thhnchiol so agus dh'àithu e d' a mhac Caracalla imeachdan aghaidh nan Caledonach gus ansgrios gu tur. Chaidh Caracalla aira thurus ach cha d' liuu e iarrtus'athar a choilionadh, oir bha fiughairaige gu 'm faigheadh 'athair am basagus gu 'n glacadh e fein an Impireachd.Air an aobhar sin bha edealbh innleachdanairson a bhrathar,Geta a chur as a sheilbh. Cha buluaithe bha a chas air criochaibh nanCaledonach ua chuala e gu'u d' f huairan t-Impire Severus, 'athair bas.Rinn e an sin sith a nasgadh guh-obunn ris na Caledonaich agus thuge air ais doibh an tir a thug 'athairuatha a reir mar tha Dion Cassius agradh. Tha Oisean a' deanamh iomradhair cath a chuireadh aig abhainnChai'uiiui, oir tha Fionn ag aithneadhdo na baird "Togaibh gu h-ard auiblar aig Carunn; theich Caracul 's ashluagh o m' laiun." Cha 'n 'eilteagamh nacli e au Caracul, lis anrobh Fionn a' cogadh, Caracalla macan Impire Severus, ris am maith adh' fhaoidteadh " Righ an Domhain"a radh. Cha 'n 'eil nine cho fadaeadar a' bhliadluia A.D. 211, 'n uairf huair Severus bas, agus toiseach naceathramh linne, 's uach faodadhOisean mac Fhinn na ceud TheachdaireanCriosduidh fhaicinn an deighan ioma-ruagadh le Dioclcsian thairisair criochaibh Imiiireachd na Roimhegu tir bheaimtail nan Caledonach.Oir dh' f haodadh Fionn a bhi cogadhri Caracalla 'u uair a bha e 'n a ghilleog mu 'n do phos e mathair Oisein,agus tha e soilleir gur ami 'n asheann aois a bha Oisean a' cur licheile nan dan, 'n uair a dh' f hagadhe 'n a aonar au deigh na Feinne, 'n asheanu duine bochd, dall, brouach.