An gaidheal - National Library of Scotland

Dara Alios an Fho^-'haraidh, 1873. AN GAIDHEAL. 199seactiad barail a thaobli na doiglieann.s an d' thaiiiig beatha a dh-iouiisaidhan t-saoghail so agaiinie air tusa blia mile naiv na bu nilii-choltaichena 'n sgeul mu 'n lAan-fbamhair; oirgoi-ach agns mar 'tba a' bbarail, bhae a clieart cho daicbeil gn 'n d' thugise an t-eilean 'n a h-uchd agus gii 'nd' thainig sioga do nin seanair Adliaimha chum an t-saoghail so air tusmar dhaol, an crochadh ri s})itheigbhig a bha air a siapadh o shaoghaleigiu eile a chaidh 'n a bhloighdeanamis an iarmailt. Chaidh fuadachair barailean faoin nan Gaidheal,ach cuin a threigeas na teallsanaicham beachdan amaideach 's a shiubhlasiad anns an t-solus fhior a tha'dearrsadh o ghrein nn aigh"? Slanleibh!— Is mi, le gach durachd, bhurcaraid dilcas,Glaschu, 20 mh laRunasdach.cle Threas Mios an t-Samhraidh, 1873.MU NA SEANNXIII.GIIAIDIIEIL.LINN OISEIN AGUS NA FEINNE.A reir an riaghlaidh a bha ammeasg nan Gaidheal bha comas aignaciiin-f lieadhna an lagh a chur angniomh ach b' iad na Drnidhnich naLagh-thabhartaireau. Air nairibhchuireadh iad lachd-riaghlaidh air(^hois agus bheii'eadh iad dhoibh pairtde 'n ughdarras aca feiii ; bheireadhiad doibh mai" an ceudua tiodal noaiimi Righ; ach ged a bhiodh ant-aimn liigli aig' an hichd-i'iaghlaidh,bhiodh cumhachd an Eigli aig naDrnidhnich. 'N uair a thigeadhcogadh no teimi sam bith air an tii-,thaghadh na Drnidhnich fear a bhiodh'n a ard-cheaniiard air na cinn f headhnaeile. Theireadh iad " Fear-gxibreth"mar ainm ris an neach so. Isann o'n f hocal so a thug lulius Ctesaran t-aium •' Verguhretus " mn 'in bheile ag iomradh anns an eachdraidh asgriobh e air cogadh Ghàl. 'N uaira sguireadh an cogadh leigeadh amFear-gu-breth sios a chumhachd,agus an rioghalachd. Bha an t-iighdarrasso fada ami an lainih nanDruidhneach. Is ann mu thoiseachna Dara Luiiie, A.D. 100, a thainigiad gu bhi caU an cumhachd. B'abhaist do chlainn nan ai-d-uaisleaiia bhi ag ionnsachadh an cuid foghluinio na Drnidhnich, ach o'n athoisich an cogadh ris na Romanaichcha robh nine aca ri sheachnadh gufantninn ri foghlum fhaotainn. Achuid 's a chuid bha na Drnidhnicha' call am meas. Kachadh am Fecu--gu-hreth a thaghadh as cugmhais anaonta, agus air uairibh an aghaidhan toile. Aus an uair a chosiiadh eughdarras agus cumhachd am measgnan ceann-feadhna eile dh' f hanadh e's an dreuchd an deigh do'n chogadhsgnr, agus chumadh e aige fein maroighi-eachd an ni a f huair e air tusle roghainn chaich.Is cosmhuil gur h-aiui mar so abha a'chuis'n uair a roghnaich naDrnidhnich Garmul mac Thairne 'n aFliear-gu-breth. Ghleidli Ti'eunmor,sinn-seanathair Fhinn an dreuchd soleis an laimh laidir; agus i-igbichTi'athul, a mhac 'n a aite. ThainigGarnuil a dh-ionnsuidh Thrathul,agus dh'iarr e air, ann an ainm nanDruidhneach, an rioghachd a thoirtdha fein.Dhiult Trathnl so a dheanamhagus mar sin dh' eirich cogadheadar e fein agus na Drnidhnich,agus b'e an deii-eadh gu 'u do sgriosadhna Drnidhnich ach beag guh-iomlan mu 'n do sguir an cogadh.Am beagan a dh' f huirich beo dhiubhtheich iad do chuiltibh agns do choilltibliuaighneach, agns dh' f has iadfuathmhor do 'n rioghachd uile.Cha 'n ioghnadh ma ta ged a robhfnath aig Oisean do na Druidhnichmar a bha aig 'athair, Fionn, agnsagus aig a sheannathair Cnndial,amis a shinn-seanathair Tiathal, a