An gaidheal - National Library of Scotland

;Ceud MhoiB an t-Samhraidh, 1873. AN GAIDHEAL. 85an ceudua cho math ri moran eilenach d' ainmich mi.Ach, gu tilleadh a chum na ceist,Ciamar a chumar a' Ghaidhlig heo'lIs i so mo bharail-sa : Ged a bhiodhCathair Ghaidhlig agus OllamhGaidhlig ann an Dun-eideann agusagus ann an Glaschu gu 'n teid a'Ghaidhlig has. Cha'n eil teagamhnach cumadh iad air chuimhne i mara tha iad a' cumail na Greugais agusna Laidinn, ach c' aite 'm bi sluagha bhios 'g a labhairt? Gun sluaghgun chinneach gu a cleachdadh 'd ean toirbh a bhios 'n a cumail airchuimhne?Cha bhi ach do bheagansgoilearan ma dh' fhaoite gu uaill adheauauih as an aireamh chanaineananns an robh iad ionnsaichte. Anis their mi so ri gach neach a thadeigheil air a cumail beo, " Cum ansluagh a tha 'g a bruidhinn beo agusri 'cheile ; na leig doibh a bhi air ansga-padh do gach cearna d' an t-saoghal ; cum sgoilean 'n am measgoileanaich iad agus tuinicheadh iadle 'cheile agus cha teid a' Ghaidhligbas." Cha 'n 'eil mi a' ciallachadh ancumail an Gaidhealtachd Albainn, 'smi nach 'eil; tha tuilleadh 's a' choirde bhochdainn ann, ach 's e 'tha mi'ciallachadh, an fheadhainn a thadeigheil air a cumail air mhaireann,gu 'n deanadh iad doigh gu'm biodhna Gaidheil a dh' f hagas an duthaichcruinnichte anns an aon tir far angnathaich iad an canain t'eiu. Shaoilinnna'm biodh na Gaidheil " gualainnri gualainn" mar a bha iad rilinn nan Roimheach aig a' Mhonadh-Gharbh gu 'n rachadh aca air Tuineachas(Colony) a chur air aghai'tdoibh fein far am biodh a' Ghaidhligair a steidheacliadh mar chainnt naduthcha; far am biodh am Parlamaid's an Cuirtean-lagha a' labhairt naGaidhlig;far am biodh am marsantaa' cumail a leabhraichean 's a' chainntcheudna; far an ionnsaicheadh iadan cuid cloinne anns gach foghlumagus ealaidh ann an cainnt bhrioghmhornan Gaidheal.Faigheamaid tir anns an dean sinntuineachas agus rachadh gach Gaidheala dh' fhagas a dhuthaich a chomhnuidhinnte. Deanadh na Gaidheilmar a rinn am brathairean Cuimreach(WelsJi) mu 'n bhliadhna 1860, ma 'smath mo chuimhne; nach do rinn iada suas Cuideachd gu Tuineachas ashuidheachadh gu ciimail a suas ancanain? Fhuair iad fearann o 'n ArgentineRepublic, America-chinn-adeas.Tha e 'n a chumhnant eatorragu 'm bi iad air an aideachadh marStata an uair a ruigeas an aireamhfichead mile anam. Tha faisg airdeich mile de Chuimrich anns a'chearn sin d'an t-saoghal a' gnathchadhan canain fein anns gachgnothuch a's malairt. Leanadh naGaidheil an eiseimpleir; faigheadhiad tir; deanadh iad Tuineachas;imricheadh iad agus fanadh iad anngus am bi iad 'n an ciuneach 's 'n ansluagh le an canain bhlasda fein beoagus 'g a labhairt aig gach am agusanns gach aite. Faigheadh iad amfearann air shaor-chunradh margheibh iad ann an Canada. Cha 'n eidir fearann a nasgaidh a tha 'dhithorra ach comas imrich agus Ion achumas iad gus am faigh iad as antalamh e, agus an sin paigheadh iaduiread 's an acair gus am bi am fai'adhanIon agus a riadh paighte; nadheigh sin buineadh am fearanndoibh fein. Cha 'n 'eil teagamh nachrachadh gu leoir ann de dhaoine abhiodh comasach air am faradh feina dhioladhagus d'am faoidte tuilleadhfearainn a thoirt; ach cha ruig mileas bruidhinn mu laghannan fearainnma 'm faigh sinn am fearann. Aonni their mi agus is e so e, ma chuireassibh air aghart Cuideachd Tuineachasnan Gaidheal (a Gaelic ColonizingCompany), agus gu 'n sgaoil sibh ansgeul feadh nan duthchanaibh so, thami 'smaointeachadh nach bi Gaidheil