LEHEN LIBURIA

BERREHUN URTEZ IXILIK
I. I. Lehen filosofia liburua, euskaraz
Duela hamazazpi urte, Pariseko Bibliotheque Nationale delakoan
euskal esku-idazkien katalogoa irakurtzen ari nintzelarik, izenburu
bitxi ta arraro batekin topo egin nuen, D'Abbadie Urriistoikoaren lege
emaitzan: n,!l 155, J. Eguiateguy, Le Philosophe basque, copie sur
!edition de Francjort, 1785, XIXeme s. (sic), papier, pages 225/185 s.rel.
Uste nuen erdarazko lan bat zela, alabainan, baezpada ere eskatu nuen.
Liburuak azalean La Philosophie basque izena ekartzen du bizkarrean
eta egiazko, benetako izenburua barrenean baizik, Filosofo Htiskaldtinaren
Ekheia, jotokopian ikusten den bezala.
Liburua ez zuen ifiork ezagutzen -ezpada d'Abbadie-k- eta idazlea
inork ezaipatu. Halere, ez zen oraindik Egiategi ilunpetik ateratzeko
tenorea, zeren geure orduko aitzin-iritziekin, geure ustekeriekin ikusi
eta epaitu baikenuen haren lana. Egan- en (Jusejj Eguiateguy, Larramendiren
zuberotar jarraikizale bat" Donostia, 1963, 1-3 zb,75 orr.),
ediren, aurkitu berrigenuen liburuaz, txostena, artikulua eman nuen eta
zoritxarrez, hizkuntza iritzi, mintzaira ustekeria batzuen gatik apurbat
gaitzetsi. Egiategi ez da irakur aisa; gure idazle giza gaixoa bere Zuberoa
zokoan bizi izanik eta "euskara batu"baten biltzen eginahalez ibili zen:
gure euskalki txipiari, Lapurdi, Gipuzkoa ta Bizkaiko hitz asko gaineratuz
baita Zuberoera zaharraren aberatstasun gehienak; Larramendiren
hiztegiak inganaturik, bairaturik, jesuita handiak asmatu hitzak ere,
ainitz erabiltzen ditu. Hartakotz Larramendirenjarraikizale itsu bezala
gaitzeritzi nuen.
1.2. Mintzaira
Euskaraz,filosojia ereduguti zen (Oihenart), hizkuntza eredu batzu
(Axular ta beste), eta hizkuntzaren, mintzairaren ohorea gatik, beste
hobeagoek ez baitute, ez jrantsesez, ez euskaraz jilosofiarik idazten
Euskal Herrian, Egiategiren ob;ak lehen liburu ta saiakera usain handia
7