LEHEN LIBURIA

duo Euskalzaletasunaren zubi azpian ur ainitz korritu da ta, aurten,
liburu horren berriro irakurtzen hasi naizenean, Amazoniako Oihan
loretsu, lohitsu, suge ta papagaiez betetakoan sartzea. iruditu zait: obra
hori euskaldun gehieneri ezagutaraztea gogoan hartu dut; duela hama­
~a~/)i III'f('{ako nekeak lagun izan ditut:
"Nahikoa buruhauste izan dut, irar-huts, kopia huts eta
Aita Larramendiren gisako hitz berriak ezagutzen, eta
bereizten. (Egan, lan aipatuan, 76. orr.)
Berez, Egiategiren mintzaira ez da beti argia: Iehen kapitulutan
(berezitetan, lioke Egiategik), nekez irakurtzen da oharrik gabe, baina
askotan eta zerbaitek bihptza hukitzen dionean euskera ona dauka,
garbizale izaitea ahaztu egiten baitzaio.
Gure idazleak, zuberotar letratu gehienen eskola, jarraitzen du eta
Oihenarte modela, eredua aipatzen, goraipatzen ere; geroztik ez dira
gutiago "xahuzale': garbizale izanen, M. /ntxauspe, Jon Mirande, Joanes
Casenave- Harigile, baita Batista /xuregi, autodidakta mauletarra.
Denek ere barrokotasun joera handia dute. arazo hori lehen aldian,
aitari entzun nion, harentzat lapurtarra baitzen "euskara garbia" Betidanik
auzoko euskaldunek esan digute euskara latinisatua generabilela
- Tartasen obran egia da- hortik, agian, zuberotar idazle askoren
garbizale enjogia; baina Europako hizkuntzaguzietan ez ote dugu ikusten,
noizpeinka, idazleen eta mintzaira zaindien lana, beren mintzaira
mordoila ez dadin? inglestu ez dadin? Guk zergatik ez? Lasaitasuna ta
ezaxola ote dira euskararen hobetzeko bideak? Halere, ezin dezakegu
Egiategiren bidea har, nahiz jakin gabean egin duen.
Hegoaldeko anaia zenbaitentzat Egiategi ez da ulergaitzegi izanen
edo behintzat oraingo zuberotar idazle batzu baino entelega errezago;
Egiategik pastorala zaharretako grafia erabiltzen du, zorionez (ikus
Errolanen Trageria J. Saroihandy, Baionan 1927, BSLAER aldizkarian,
baita Helene de Constantinople, Albert Leon, Parisen 1909, Ed. H.
Champion). Hala ere, lapurtar klasikua, orduan, itzal handikoa izan
behar zen, zeren gure zuberotarrak Lapurdiko hitzak eta'itxurapenak
erabiltzen baititu, hala nola berze - Oihenarten gisa, Tartasen gisabeste
Zuberoan herrikoi denaren ordez; bestalde bi adierazi arraro
baditu ethorri "norbait itzuli" bezala, atheratu "erakarri" legez; bestelan,
egon, ibili, eroan, jakin, ion (esan) aditzak sintetika itxurapean
ematen ditu, lehen hirurak Zuberoan, x/x mendean galtzen dira, salbu
eta antzerki ta olerkitan.
/dazlearen hiztegia aski aberatsa da, lege kontuetan oroz gain: auzi,
akadoitegi (audiencia), akadoi (epaile) akadoitti (epaitu) akadoikeria
8