29.07.2013 Views

Introduzione, testo critico, traduzione e note del De orthographia di ...

Introduzione, testo critico, traduzione e note del De orthographia di ...

Introduzione, testo critico, traduzione e note del De orthographia di ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

posizione speculare rispetto al nostro grammatico: sed quidam <strong>di</strong>fferentiam esse uoluerunt,<br />

ut ‘arcesso’ quidem ab eo uerbo esset quod est ‘arceo’, ‘accerso’ uero ab eo quod est<br />

‘accio’. Sed nobis utcunque scribendum ad eandem significationem uidentur pertinere (p.<br />

45, 13 Biddau; per l’ultima espressione scaurina si veda la riga 499 <strong>del</strong> nostro autore:<br />

Id ergo nihil interest utrum ‘arcesso’ an ‘accerso’ <strong>di</strong>camus eadem significatione<br />

manente).<br />

501 ss. At proprium ὀρθογραφίας est ~ de qua re in superioribus plenius <strong>di</strong>ctum<br />

est: sul valore consonantico <strong>del</strong>la ‘i’ intervocalica l’autore si era a lungo soffermato al §<br />

V.1. Un breve accenno alla stessa quaestio è anche al § VII.1 dove si legge : Interim<br />

quaeritur scriptio, ut cum <strong>di</strong>co ‘eiecit’ et alius per unam ‘i’ litteram scribit, alius per duas,<br />

cuius iam mentionem fecimus.<br />

519 ss. Sic etiam ‘<strong>del</strong>irus’ ~ a ‘lira’ (‘sulco’): cfr. Caper GL VII 109, 6: ‘<strong>De</strong>lirare’ et<br />

‘<strong>del</strong>erare’ ἀπὸ ‘τοῦ λήρου’; e Charis. 97, 4 Barwick: ‘<strong>De</strong>lirus’ a ‘lira’, aratri ductu,<br />

appellatur. Potest tamen ‘<strong>del</strong>erus’ per ‘e’ ἀπὸ ‘τοῦ λήρου’ conpositum uideri.<br />

524 maxima ciuitate: per l’integrazione <br />

proposta dal Keil si veda Long. in Cassiod. orth. GL VII 155, 6: Placet etiam ut<br />

‘<strong>De</strong>lmatiam’, non ‘Dalmatiam’ scribamus, quoniam a ‘<strong>De</strong>lmino’, maxima eiusdem<br />

prouinciae ciuitate, tractum nomen existimatur.<br />

544 cum ‘actuarios’ † canes † quidem ab actu: il Keil aveva corretto il tra<strong>di</strong>to canes in<br />

generaliter basandosi su Long. in Cassiod. orth. GL VII 155, 10: ‘Actuarii’ et ‘actarii’,<br />

utrumque <strong>di</strong>citur; sed ‘actuarii’ nominantur <strong>di</strong>uersis actibus generaliter occupati, ‘actarii’<br />

uero scriptores tantum <strong>di</strong>cuntur actorum. Tuttavia è evidente, non solo in questo caso<br />

specifico ma più in generale in tutti gli excerpta cassiodorei, che il fondatore <strong>di</strong> Vivarium<br />

proponga la dottrina dei vari grammatici in forma <strong>di</strong> compen<strong>di</strong>o. Non vi sono inoltre<br />

elementi <strong>di</strong> natura paleografica che possano giustificare un simile intervento sul <strong>testo</strong><br />

veliano tra<strong>di</strong>to.<br />

555 ss. cum superius de adspiratione[m] loquerer ~ emendatius <strong>di</strong>catur: si veda in<br />

proposito il § VIII.2.1 e il relativo commento.<br />

571 ss. Unde Tiberius Clau<strong>di</strong>us ~ ‘scribere’: stando alle testimonianze letterarie e<br />

epigrafiche l’imperatore Clau<strong>di</strong>o inventò tre nuovi segni grafici che tentò <strong>di</strong> imporre, una<br />

volta salito al potere, attraverso una riforma grafica 36 . Si trattava <strong>di</strong> tre lettere che nelle<br />

36<br />

Cfr. Tac. ann. 11, 13: ac nouas litterarum formas ad<strong>di</strong><strong>di</strong>t uulgauitque, comperto Graecam quoque<br />

litteraturam non simul coeptam absolutamque; Suet. Cl. 41: Nouas etiam commentus est litteras tres ac<br />

numero ueterum quasi maxime necessarias ad<strong>di</strong><strong>di</strong>t; de quarum ratione cum priuatus adhuc uolumen<br />

81

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!