Introduzione, testo critico, traduzione e note del De orthographia di ...

More documents

Recommendations

Info

530 535 540 545 550 [XI] Hinc nascuntur etiam quaestiones interdum, quae consuetudinem nouam a uete- re discernunt, utrum ‘absorbui’ an ‘absorpsi’, cum ad hanc disputationem pertinere non debeat, nisi quod proprium est ojrqografiva", utrum per ‘b’ an per ‘p’ ‘absorpsi’ scribi debeat. Et placet aliis scribendam ‘b’ litteram, quoniam ‘sorbere’ dicamus, aliis ‘p’, quoniam quaecumque apud Graecos per ‘y’ scribuntur (et constat haec littera ejk tou' pi' kai; sivg- ma) apud nos per ‘p scribenda ; idemque in similibus seruandum, ut in eo quod est ‘urps’ et ‘nupsi’ et ‘pleps’ ac ceteris. Mihi uero placet ut in latino sermone antiquitatis religio seruetur, ut potius ‘sorbui’ [ut] secundum auctoritatem eruditissimorum et eloquen- tium uirorum dicamus, quam ‘sorpsi’, cum recens haec declinatio a[ut] sordidi sermonis uiris coeperi[n]t. Item ‘terui’ et ‘triui’ non adscribo huic disputationi, sed consuetudinis nouae et ueteri adnotationi. Nam et Vergilius secutus antiquos, cum posset dicere ‘teruis- se’ non impediente metro, maluit dicere: et: nec te paeniteat calamo triuisse labellum, hinc radios triuere rotis. [XII.1] Hinc nascuntur etiam diuersarum significationum quaestiones, ‘actarios’ an ‘actuarios’ et dicere et scribere debeamus, cum ‘actuarios’ † canes † quidem ab ‘actu’ appel- lemus, ‘actarios’ uero scriptores actorum, nec non et eum qui actum agit ‘actuarium’ uocari uoluerunt. [XII.2] Item alium esse ‘cilonem’, alium ‘chilonem’, et ‘cilones’ uocari homines angusti capitis et longi, ‘chilones’ uero improbioribus labris homines a graeco para; ‘ta; ceivlh’. [XII.3] Talis quaestio est circa ‘cohortes’ et ‘coortes’, ubi diuersam significationem uoluerunt esse grammatici, ut ‘coortes’ sint uillarum, unde homines ‘cooriantur’ pariter (‘oriri’ enim apud antiquos ‘surgere’ frequenter significabat, ut apparet ex eo quod dicitur 528 consuetudinem Keil : consuetudines M 529 discernunt Keil : discernantur M 530 ργραιας Parrh. Keil : ργραειαι M 531 scribendam Keil : sequendam M 532 κ τ p κα σιγµα corr. Keil : εκ τυ p κα σι M 533 ‘p suppleui || scribenda corr. Keil : scribendum M || idemque P2 Keil : ideoque M 534 ‘urps’ et ‘nupsi’ et ‘pleps’ Keil : urbs et nupsi et plebs M 535 [ut] P2 Rom. 1587 536 a[ut] corr. Parrh. Keil 537 coeperi[n]t corr. Parrh. Rom. 1587 || consuetudinis nouae et ueteri Keil : consuetudini sed nouae et ueteri M 538 posset P2 Keil : possit M 539 impediente corr. M1 , impedientem M 540 Verg. ecl. 2, 34 || paeniteat Keil : poeniteat M 542 Verg. georg. II 444 544 ‘actuarios’ † canes † quidem M, actuarios generaliter quidem corr. Keil collato Velio Longo apud Cassiod. orth. GL VII p. 155, 10 547 Item ~ ειλη cf. GL VII 155, 13 548 improbioribus Parrh. Rom. 1587 : in proprioribus M 552 ex eo quod dicitur Keil : in eo quod dicitur M 25
555 560 565 570 575 ‘oriens consul magistrum populi dicat’, quod est ‘surgens’); at ‘cohortes militum’ a ‘mutua cohortatione’. Nam ‘c[o]hortes’ audimus quidem uulgo sed barbare dici. De superiore dif- ferentia mihi aliud uidetur (cum superius de adspiratione[m] loquerer, ostendi id quoque, illam sibi locum fecisse, cum alioquin non desideraretur, ut in ‘uehemente’ et in ‘reprehen- so’, cum ‘ue[he]mens’ et ‘repre[he]nsus’ sine adspiratione emendatius dicatur): nam tam militum quam rusticorum ‘cohortes’ sunt, siquidem et milites e rusticis et ex eiusdem regio- nis hominibus conscribebantur, ut et agnoscere et tueri inuicem possent. Quod genus etiam utilitatis apud Homerum est, qui ait: wJ" frhvtrh frhvtrhfin ajrhvgh/ fu'la de; fuvloi". [XII.4] Sane ‘aspergo’ et ‘aspargo’ habent differentiam suam, siquidem ‘aspergo’ uerbum, ‘aspargo’ nomen. Itaque et Vergilius ait: salsa spumant aspargine cautes. [XII.5] ‘Aquam’ quoque per ‘q’ [u a m] scribentes nomen ostendimus [et trisylla- bum], per ‘c’ uero uerbum ab eo quod est ‘acuo’ [et acuere], ‘utinam acuam’. [XIII.1.1] ‘Aurifex’ melius per ‘i’ sonat, quam per ‘u’. At ‘aucupare’ et ‘aucupium’ mihi rursus melius uidetur sonare per ‘u’ quam per ‘i’; et idem tamen ‘aucipis’ malo quam ‘aucupis’, quia scio sermonem et decori seruire et aurium uoluptati. [XIII.1.2] Unde fit ut saepe aliud scribamus, aliud enuntiemus, sicut supra locutus sum de ‘uiro’ et ‘uirtute’, ubi ‘i’ scribitur et paene ‘u’ enuntiatur. Unde Tiberius Claudius nouam quandam litteram exco- gitauit similem ei notae quam pro adspiratione Graeci ponunt, per quam scriberentur eae uoces quae neque secundum exilitatem litterae neque secundum pinguitudinem litterae sonarent, ut in ‘uiro’ et ‘uirtute’, neque rursus secundum latum litterae sonum enuntiarentur, ut in eo quod est ‘lugere’ ‘scribere’. Itaque audimus quosdam plena o[mn]i syllaba dicere † quoectooeos pro qui et tibi quod multo uitiosius est, quam si tenui- tatem y litterae custodirent †. Est autem ubi pinguitudo ‘u’ litterae decentius seruatur, ut in eo quod est ‘nolumus’ ‘uolumus’ ‘possumus’. 553 populi corr. uulgo : populo M 554 ‘c[o]hortes’ corr. Keil 555 de adspiratione[m] corr. uulgo (de a M1 deletum) 556 illam Parr. P2 Urs. (=Rom. 1587) : illum M 557 ‘ue[he]mens’ et ‘repre[he]nsus’ corr. Keil || emendatius dicatur corr. M1 , emendamus dicamus M 558 e rusticis Urs. (=Rom. 1587) : a rusticis M 559 possent Keil : possint M 561 Hom. Il. II 363 || ς ~ ιλις add. M2 564 Verg. Aen. III 534 565 per ‘q’ [u a m] corr. Keil || secl. Keil 566 secl. Keil || utinam Parrh. Rom. 1587 : antinam M (a M1 tribus punctis uox insignita) 567 At Keil ex Iunii coniectura : ut M || ‘aucupium’ Parrh. O Keil ex Iunii coniectura : aucipium M 572 eae Parrh. O : eas M 573 suppl. Keil ex Taylori et Schneideri coniectura 574 sonarent Bücheler : sonant M || suppl. De Nonno 575 ‘lugere’ Bücheler : legere M pro cui et huic corr. Keil 576 o[mn]i corr. Keil || † quoectooeos pro qui et tibi M, quoi et hoic 26
Page 1 and 2:
UNIVERSITA’ DEGLI STUDI “ROMA T
Page 3 and 4:
tradizione di studi sulla lingua la
Page 5 and 6:
Innanzitutto è evidente che la tes
Page 7 and 8:
Nell’arco di questo spazio di tem
Page 9 and 10:
quali è possibile ricostruire un a
Page 11 and 12:
a. Schema della trattazione 2. L’
Page 13 and 14:
3) D o T finali (ad/at, quid/quit,
Page 15 and 16:
scribendi 44 ; segue una dettagliat
Page 17 and 18:
sembra si possano individuare eleme
Page 19 and 20:
onerandam superuacuis litteris dict
Page 21 and 22:
come l’opera di Cornuto di cui po
Page 23 and 24: certezza a una sola fonte comune, i
Page 25 and 26: enuntiare et scribere: inde propter
Page 27 and 28: un grammaticus noto e apprezzato 88
Page 29 and 30: scelta degli esempi invece non coin
Page 31 and 32: nei due autori a proposito della gr
Page 33 and 34: altro aspetto ci sembra interessant
Page 35 and 36: Commentarii urbani, pubblicati nel
Page 37 and 38: Bobbio nel Quattrocento Giorgio Gal
Page 39 and 40: A 11 compaiono infatti alcuni notab
Page 41 and 42: sull’ortografia latina nel quale,
Page 43 and 44: sembra essere il mondo agreste, per
Page 45 and 46: icopiò le postille e gli emendamen
Page 47 and 48: Finisce qui la sezione manoscritta.
Page 49 and 50: Lo scioglimento delle frequenti not
Page 51 and 52: SIGLA M Neapolitanus IV A 11, ff. 1
Page 53 and 54: 25 30 35 40 45 teris disputat, omne
Page 55 and 56: 75 80 85 90 [IV.3.3] Graecorum uero
Page 57 and 58: 120 125 130 135 140 tionis non fuis
Page 59 and 60: 165 170 175 180 185 parens’ aut c
Page 61 and 62: 215 220 225 230 235 modo dicantur e
Page 63 and 64: 260 265 270 275 280 ‘equus’ quo
Page 65 and 66: 305 310 315 320 325 Hac similiter l
Page 67 and 68: 355 360 365 370 375 tua terris didi
Page 69 and 70: 405 410 415 420 425 uelit quis enun
Page 71 and 72: 460 465 470 475 contrarium est ,
Page 73: 505 510 515 520 525 quae pro conson
Page 77 and 78: 605 610 615 620 625 [XIII.8] ‘Con
Page 79 and 80: 655 660 665 [XIII.12] Non nulli cir
Page 81 and 82: ‘s nostrum et semi graece quod di
Page 83 and 84: oppure ‘lubido’? Noi in verità
Page 85 and 86: [IV.6.2] E coloro che escludono la
Page 87 and 88: lunghe, altri invece si accontentar
Page 89 and 90: aspirazione, come in ‘ualens’,
Page 91 and 92: scritta l’una o l’altra lettera
Page 93 and 94: ‘pelliciendo quod est inducendo g
Page 95 and 96: l’inutile distinzione dei grammat
Page 97 and 98: preferito ridurre quell’esagerato
Page 99 and 100: simili, come ‘urps’, ‘nupsi
Page 101 and 102: [XIII.5] In modo corretto scriviamo
Page 103 and 104: pronuncia abitualmente si geminava.
Page 105 and 106: problematiche di natura grammatical
Page 107 and 108: fase un notevole livello di special
Page 109 and 110: 13 ss. uocales/consonantes: l’acc
Page 111 and 112: proponeva di espungere l’intero p
Page 113 and 114: Tuttavia questa preferenza, finora
Page 115 and 116: del modus operandi veliano rispetto
Page 117 and 118: dall’opinione comune che consider
Page 119 and 120: 140 ss. Non magis igitur in numero
Page 121 and 122: 246 s. Sed cum in superiore disputa
Page 123 and 124: § VIII.1.2, dove ricorre la stessa
Page 125 and 126:
per il sonus medius: cfr. Quintil.
Page 127 and 128:
‘uehi’ [ferri], cum hoc uerbo s
Page 129 and 130:
448 ss. ‘T’ quoque et ‘d’ l
Page 131 and 132:
intenzioni dell’imperatore erudit
Page 133 and 134:
630 † et ceteram coquit improbus
Page 135 and 136:
…/ forme flesse trattate in quant
Page 137 and 138:
cohortatio: 554 /cohortes/: 433, 43
Page 139 and 140:
kalumnia: 140 kaput: 140 /karissime
Page 141 and 142:
traicit/: 381 /tramisit/: 382 trans
Page 143 and 144:
Allen, Vox Latina RIFERIMENTI BIBLI
Page 145 and 146:
Ferrari, Le scoperte M. Ferrari, Le
Page 147 and 148:
Kristeller, Iter P. O. Kristeller,
Page 149 and 150:
Nolhac, Fulvio Orsini P. de Nolhac,
Page 151 and 152:
Tempesti, Quinto Terenzio Scauro A.
Page 153:
SOMMARIO PREMESSA II INTRODUZIONE I
show all

Introduzione, testo critico, traduzione e note del De orthographia di ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?