Introduzione, testo critico, traduzione e note del De orthographia di ...

50
55
60
65
70
[IV.3.1] Ex his uocalibus quae apud nos sunt, duae litterae et uocalium uim et conso-
nantium obtinent, ‘u’ et ‘i’. Quando autem discerni possint in hac duplici potestate, breuiter
explicabimus. Constant omnes syllabae spiritu , consonantes item accessionis loco
sunt, ut immutatis illis nihil e natura syllabae mutetur. Sicut nihil interest utrum ‘ca’ dica-
mus an ‘ba’, sic nihil interest an et ‘ia’ dicamus et ‘ua’; cum duae uocales simul iunctae
utique longam syllabam faciant, decebat et hac littera adiecta fieri longam syllabam. Atque
adeo consonans est, ut in metro idem praestet. Cum enim lego:
et iacit, arrecta mentes stupefactaque corda,
fit primus pes dactylus, ‘et iacit’, proinde ac si, immutata hac ipsa ‘i’ positaque pro ea alia
consonante, dicerem ‘et facit’ (illud sane animaduertendum, hanc eandem litteram non num-
quam pro duabus consonantibus sonare, si modo sequenti uocali interiecta sit).
Itaque nemo dubitabit quin et hic uersus bonus sit:
iam uitulos hortare uiamque insiste domandi.
Nam ‘iam uitu’ dactylus est, quoniam prima syllaba longa est positione. Consonante enim
terminata ‘m’ excipitur ‘u’ littera, quae pro consonante posita est. Ibi quoque, ubi cum litte-
ra ‘q’ confusa est ‘u’, uicem consonantis habet, cum dico ‘arma uirumque cano’ et ‘quisquis
es armatus’, ideo quoniam et ante diximus numquam duas uocales coire ut non longam syl-
labam faciant. At in eo quod est ‘que’ manifesta breuitas est, ideoque in hoc pede, ‘quisquis
es’, nemo dubitabit quin dactylus sit, cuius prima syllaba longa est.
[IV.3.2] Verrio Flacco uidetur eandem esse apud nos ‘u’ litteram quae apud Graecos
‘u’. Namque his exemplis argumentatur: quod illi dicunt ‘kuvminon’ nos ‘cuminum’,
quam illi ‘kupavrisson’ nos ‘cupressum’, illi ‘kubernhvthn’ nos ‘gubernatorem’;
nec non ex eius modi ‘Theseus’ ‘Menoeceus’ ‘Peleus’ et similibus adfirmat.
50 obtinent Rom. 1587 : optinent M || Quando M : quomodo Rom. 1587 51 suppleui collato
Cledonio GL V 27, 1 || consonantes correxi : consonantis M 52 sunt correxi : esse M || utrum
‘ca’ dicamus an ‘ba’ correxi (cf. infra 129–130) : utrum sa dicam ca an ba M, utrum a dicamus an ba Keil
53 an et ‘ia’ dicamus Keil : an etiam dicam M || simul De Nonno (an inter se?) : sint M,
scilicet Keil 56 Verg. Aen. V 643 || arrecta mentes corr. Keil : arrecta mentis ut uidetur M,
arrecta mente corr. M2 || 57 hac ipsa ‘i’ positaque M (a M1 littera ‘i’ lineola nec non tribus punctis s. l.
insignita) 58 illud ~ interiecta sit delendum censuit Neitzke p. 7 59 suppleui 60 dubitabit
Keil : dubitauit M 61 Verg. georg. III 164 62 ‘iam uitu’ corr. uulgo : iam uitul M || Consonante Keil :
consonanti M 63 pro consonante Keil : pro consonanti M 64 ‘q’ Keil ex Semleri coniectura : i M
66 At Keil ex Semleri coniectura : ut M || ‘que’ Commelinus : quae M 67 dubitabit Rom. 1587 :
dubitauit M 69 suppl. Keil || his Parrh. P2 Rom. 1587 : hic M || κυµινν Keil : cyminum M
70 suppl. Keil 71 nec non Parrh. P2 Rom. 1587 : et non M
5