Introduzione, testo critico, traduzione e note del De orthographia di ...

215
220
225
230
235
modo dicantur et scribantur? Quid cum dicimus ‘gestus’ ‘fluctus’ ‘portus’, cum et genetiuus
singularis et nominatiuus et accusatiuus et uocatiuus pluralis eodem modo scribantur? Quid
denique in iis quae ambiguitatem habent inter nomina et uerba, ‘rotas’ ‘feras’? Nam tam
hae ‘rotae’ ‘rotas’ faciunt quam ‘roto’ ‘rotas [rotat]’, et ‘fera’ ‘feras’ et ‘fero’ ‘feras’. Sic
nec aliter scribitur ‘amor’, et ex nomine facit ‘amoris’, ex uerbo ‘amaris’. Satis ergo collectum
quaedam per ‘e’ et ‘i’ non debere scribi, sed tantum per ‘i’, cum apud Graecos quoque ex uete-
ri illa consuetudine inueniantur nomina quae per ‘i’ scribuntur, quamuis producte enuntientur.
[V.3] Quaeritur item ‘Iulii’ et ‘Claudii’ et ‘Cornelii’ utrum per unum ‘i’ productum
an per duo debeat scribi. Et ratio exigit ut huius ‘Iulii’ per duo ‘i’ scribamus, tam hercu-
le[m] quam huius ‘pallii’ et huius ‘graphii’. Non enim tantum in masculinis hoc quaeritur,
sed etiam in neutris, quoniam id postulat ratio. Nam quaecumque datiuo singulari ‘o’ littera
terminatur, ‘o’ in ‘i’ mutant manentibus ceteris litteris et sic genetiuum faciunt, ut ‘maxi-
mo’ ‘maximi’, ‘candido’ ‘candidi’. Sic ergo in ‘Iulio’ nihil aliud quam ‘o’ debe[a]t mutari et
in ‘pallio’, [atque] ut fiat ‘Iulii’ et ‘pallii’. Aeque hanc eandem seruare debemus
in nominatiuis pluralibus, etiam si pauciores habeant syllabas in uocatiuo singulari. Sed
quoniam inuenimus et nominatiuum pluralem et datiuum eiusdem numeri esse, ut ‘i’ littera
terminatus nominatiuus adsumpta ‘s’ faciat datiuum, detracta redeat rursus ad nominatiuum,
ut in eo quod est ‘boni’ ‘bonis’, ‘mali’ ‘malis’, ‘docti’ ‘doctis’, sic rursus e contrario, ‘Iuliis’
et ‘Claudiis’ si detraxeris ‘s’, relinquetur [ut] ‘Iulii’ et ‘Claudii’.
[V.4] Illud etiam adnotandum circa ‘i’ litteram est, quod ea quae nos per ‘ae’ antiqui
per ‘ai’ scriptitauerunt, ‘Iuliai’ ‘Claudiai’ ‘paginai’. Sed et quidam in hac quoque scrip-
tione uoluerunt esse differentiam, ut pluralis quidem numeri nominatiuus casus per ‘a’ et ‘e’
scriberetur, genetiuus uero singularis per ‘a’ et ‘i’, hoc quoque argumentantes, quod diaere-
sis siue dialy[p]sis illa dice[re]tur, a nominatiuo plurali non fit, sed ex singulari obliquo,
cum dicitur ‘aulai in medio’ et:
212 scribantur corr. M2 : describantur M 214 suppl. Keil || Nam ~ ‘fera’ ‘feras’ propter
homoeotel. a M omissa add. in marg. M2 215 tam corr. Keil : cum M || faciunt corr. Keil : faciant
M || secl. Keil || ‘fera’ suppleui 218 producte enuntientur corr. uulgo : productae enuncientur
M 219 productum Keil ut traditum : productam M 220 debeat corr. Keil || hercule[m] corr.
uulgo 221 enim add. M2 223 terminatur corr. O 224 debe[a]t corr. Rom. 1587 225 [atque]
secl. Keil || hanc eandem seruare debemus suppl. Keil, hanc eandem seruare debemus
rationem Rom. 1587 226 in uocatiuo corr. De Nonno : in nominatiuo M 228 terminatus corr. Rom.
1587 : terminatur M 229 est add. M2 || bonis corr. M1 : boniis M || rursus add. M2 230 [ut]
del. Rom. 1587 || ‘Iulii’ et ‘Claudii’ Rom. 1587 : Iulis et Claudis M 232 suppl. Keil 234 scriberetur
Keil : scribebatur M || diaeresis corr. uulgo : diheresis M 235 dialy[p]sis illa dice[re]tur corr. Keil
236 ‘aulai in medio’ Verg. Aen. III 354
12