393 Deel II: het uiterlijk van Forum Hadriani “De ... - VU-DARE Home

More documents

Recommendations

Info

opgravingsplattegrond van Holwerda wekt de indruk dat de put ouder is dan het huis. De wand van het huis lijkt namelijk de voor de put gegraven kuil te snijden. Maar Holwerda merkt op dat de put “bijna uitsluitend late scherven” bevatte uit de 2e eeuw. Dat zou betekenen dat de put tot ruim na de bouw van de huizen in gebruik is gebleven. Het is daarom aannemelijker dat de waterput uit de vroegste fase van het bouwproject dateert. Op de veldtekening lijkt het gat voor de put aanvankelijk kleiner getekend te zijn zodat wellicht sprake is van een onjuiste correctie. 815 De ruimte met de tonput is vanuit de zij-ingang toegankelijk. Kennelijk was er zo dicht bij de straat behoefte aan water, wat met het beroep van de bewoner te maken kan hebben. In de Vesuviussteden en Ostia worden vaak bij kroegen watervoorzieningen aangetroffen, onder meer gebruikt om de wijn met water aan te lengen en drinkbekers te spoelen. 816 Bij de ingang is evenwijdig aan de zijmuur een rij van zeven palen aangebracht met een onderlinge afstand van ongeveer een halve meter. Ze stonden zo’n driekwart meter uit de muur en kunnen het restant van een trap naar boven zijn. Met de gebruikelijke traphelling van circa 45 graden was de lengte van ruim drie meter namelijk precies voldoende om op ongeveer drie meter hoogte een bovenkamer te bereiken, terwijl de breedte ook goed bij een trap past. 817 Maar bewezen is de functie als trap niet. Achter het voorste deel lag niet de gebruikelijke open ruimte, maar een ruim drie meter brede kamer. In het achterste deel van het huis, waarvan maar weinig is opgegraven, lijken ook kamers te liggen. Het achtererf is slechts voor een klein deel opgegraven, wat kan verklaren dat er geen waterput is aangetroffen. Huis II.12 (Huis zonder Kamers) Bij dit huis is bij uitzondering ook aan de straatzijde gegraven zonder dat daar sporen zijn aangetroffen. Het ziet er dus naar uit dat in ieder geval hier geen porticus aanwezig was. Het huis zelf heeft aan de voorzijde een gesloten front. Van het interieur is weinig bekend, mede omdat slechts een beperkt deel is opgegraven. Verder tekenden de sporen aan deze kant van het weiland zich minder duidelijk af (van de aangrenzende huizen is zelfs niets teruggevonden). Sporen van lichtgefundeerde binnenwanden kunnen dus verdwenen zijn. 818 Aan de achterzijde valt misschien de wand van een kamer te onderscheiden. Tegen de achterzijde van het huis is een mogelijke aanbouw zichtbaar met een breedte van ruim twee meter. Zoals besproken bij het Huis met de Wandpalen past dat bij de diepte van een stal. Op het erf zijn sporen tevoorschijn gekomen waarvan de betekenis onduidelijk is. Ook dit erf is niet volledig opgegraven wat kan verklaren dat geen waterput is teruggevonden. Huis II.13/14 Ter hoogte van deze kavels, aan de oostkant van de insula, was de grond “door afgraving van zand onder de kultuurlaag verlaagd”. Holwerda schrijft daar verder over: “Aan de Oostzijde loopen de sporen daar te niet; immers, evenals we dat vorige jaren konden constateeren, zoo bleek ook dit jaar weer dat het terrein aan de zijde van de [aangrenzende] buitenplaats Arentsburg aanmerkelijk was verlaagd, waarbij alle vroegere sporen zijn vergraven”. 819 Mogelijk had dit te maken met de oude oprijlaan die hier ooit heeft gelegen. De aanwezigheid van nog twee bouwkavels is gebaseerd op de beschikbare ruimte, maar is verder zuiver hypothetisch. De vondsten in insula II Holwerda heeft slechts zeer beperkt de vindplaats van vondsten vastgelegd. Het is wat dat betreft een geluk dat hij in 1912 alleen onderzoek deed in insula II en het aangrenzende deel van de ommuring. De in het verslag over 1912 genoemde vondsten zijn dus grotendeels uit insula II afkomstig, en wel van de toen opgegraven noordelijke rij huizen met bijbehorende erven, en het achterste gedeelte van de achtererven van de zuidelijke rij huizen. Daarbij zijn de baksteenstempels “vooral in den Z.O. hoek van het door ons ontgraven terrein gevonden”. Misschien is er een verband met de daar aangetroffen restanten van de weg. 820 Fraai is een ruim dertien centimeter hoog pijpaarden beeldje van een zittende Minerva, gezien de techniek afkomstig uit het Rijn-Moezel gebied. Holwerda geeft expliciet aan dat het beeldje, waarvan 815 Holwerda 1913,16. 816 Jansen 2002b,100 (Herculaneum),134 (Ostia: fig. IV.13 en noot 80) en 146. 817 Vergelijk Perring 2002,192. 818 Binnenwanden waren vaak zwak of niet gefundeerd: Ditmar-Trauth 1995,43 en 67. 819 Holwerda 1913,5 en 20. 820 Holwerda 1913,24-27. 498
alleen het hoofd ontbreekt, uit een afvalkuil afkomstig was. 821 Er kwamen in 1912 zestien munten tevoorschijn, waaronder een denarius van Hadrianus en een bronzen munt van Faustina. Verder van brons een gedeelte van een dierenkop, een fragment van een steelpan, drie gewone fibulae uit de 2e eeuw en een radfibula ingelegd met blauw email en rode en witte stippen. Verder een oorspronkelijk verzilverde bronzen gesp, bronzen knoppen en handvaten van brons. Er kwam een flink aantal kralen tevoorschijn, waaronder vergulde glazen kraaltjes van een kleine ketting. Van been is een flink aantal speelschijfjes gevonden, een schrijfstift (stylus) en een stuk van een mesheft. Met name in de afvalgaten is veel aardewerk gevonden dat deels nog viel te restaureren. In het Huis met het natte Fresco is een bronzen bakje opgegraven. 822 821 Holwerda 1913,7 en 26 afb. 15; Van Boekel 1983/86,425 (nr. 60) en 2006, 340. 822 Vondst genoemd in het dagrapport van de metingen op 6 juni 1914: Koolemans Beijnen 1914-1915. 499
Page 1 and 2:
Deel II: het uiterlijk van Forum Ha
Page 3 and 4:
de norm van de Romeinse auteur Hygi
Page 5 and 6:
De lijn van de door Holwerda terugg
Page 7 and 8:
Ook de diepte van het fundament gee
Page 9 and 10:
een middeleeuwse muur, biedt helaas
Page 11 and 12:
De muurrestanten Het is voor de rec
Page 13 and 14:
espreking van de overige poorten wo
Page 15 and 16:
patroon van in de gracht gevallen d
Page 17 and 18:
de poort is hergebruikt. Het poortf
Page 19 and 20:
Dat wil zeggen een 0,9 meter breed
Page 21 and 22:
van de poorten mogelijk een fragmen
Page 23 and 24:
poort een eenheid met de weergang v
Page 25 and 26:
Het uiterlijk van de havenpoort kan
Page 27 and 28:
afkomstig kunnen zijn (afb. 9.4). D
Page 29 and 30:
Voor de stadspoorten valt ook een r
Page 31 and 32:
H 10 DE GEWONE WONINGEN De huizen i
Page 33 and 34:
in de Romeinse tijd niet al te veel
Page 35 and 36:
gebrek aan dakgoten de nodige overl
Page 37 and 38:
gebruik van het sterke eikenhout vo
Page 39 and 40:
noordelijke huizen noemt. De dikte
Page 41 and 42:
Voor het zuidelijke rijtje huizen I
Page 43 and 44:
Wallace-Hadrill merkt op dat huizen
Page 45 and 46:
ij de huizen in de Voorburgse insul
Page 47 and 48:
klimaat een belangrijke rol, een lo
Page 49 and 50:
van het schip De Meern 1. 355 De ve
Page 51 and 52:
plafondbalk hangen. Op een Romeins
Page 53 and 54:
Uitbouw (huis II.8B) dat slechts 20
Page 55 and 56: maaiveld. 408 Zinkputjes waren bedo
Page 57 and 58: niet geheel bij de nieuwe wegrichti
Page 59 and 60: vanwege de complexe houding. Daarvo
Page 61 and 62: circa vier meter brede uitbouw met
Page 63 and 64: Ruim negen meter (33 voet volgens R
Page 65 and 66: noorden van zijn hoofdsleuf groef,
Page 67 and 68: loopt nog een greppelspoor dat over
Page 69 and 70: wijnhandelaar in de nabijheid, wat
Page 71 and 72: De gewichtsverdeling over de twee s
Page 73 and 74: loop der tijd kon loslaten, zeker i
Page 75 and 76: oostrand van de hoofdweg is ongevee
Page 77 and 78: vergelijkbaar met de stoepen zoals
Page 79 and 80: uitstekend dak om het water van de
Page 81 and 82: insula II stonden) een zesde tot ee
Page 83 and 84: een deur secundair verwerkt in een
Page 85 and 86: ekende triclinium met drie ligbedde
Page 87 and 88: aparte achteringang tot het erf en
Page 89 and 90: Holwerda is opgegraven (afb. 11.6).
Page 91 and 92: sporen zichtbaar die van de hokken
Page 93 and 94: Vesuviussteden boven het maaiveld b
Page 95 and 96: est van de tuin. In de andere hoek
Page 97 and 98: kleine rechthoekige rookinstallatie
Page 99 and 100: ter verfraaiing de erfafscheiding b
Page 101 and 102: zoals bij de eerder besproken huize
Page 103 and 104: aannemelijk maakt dat er relatief m
Page 105: het noorden van insula II de andere
Page 109 and 110: uitgebouwd. Reuvens trof aan de zij
Page 111 and 112: steen werd voor kelders belangrijk
Page 113 and 114: vierkante meter (9 x 23,5 meter). D
Page 115 and 116: Romeinse voet lang. De meeste overi
Page 117 and 118: hoog. 889 Een Romeinse kelder in he
Page 119 and 120: opgegraven (afb. 12.8). 908 Verder
Page 121 and 122: een spoor dat schuin loopt en uitko
Page 123 and 124: molensteen werd uitgegraven en uite
Page 125 and 126: sigillata”. 958 Later merkt Reuve
Page 127 and 128: H 13 DE STADSVILLA EN OMGEVING In i
Page 129 and 130: meer belangstelling gehad te hebben
Page 131 and 132: maximus) toegankelijk was via een s
Page 133 and 134: een rij op z’n oorspronkelijke pl
Page 135 and 136: uimte. Met 1,3 meter boven NAP lag
Page 137 and 138: goot, dus in de vermoedelijke binne
Page 139 and 140: grote vertrek was het fundament ver
Page 141 and 142: Aan het eind van hoofdstuk 12 is aa
Page 143 and 144: wat betreft de indeling sterk op he
Page 145 and 146: denkbaar dat (aanvankelijk) slechts
Page 147 and 148: werd de warme lucht onder de vloer
Page 149 and 150: ontbraken echter vaak bij militaire
Page 151 and 152: gefundeerd. Volgens Reuvens waren
Page 153 and 154: toegepast. 1202 Het is een aantrekk
Page 155 and 156: Reconstructie van het badhuis Hoe h
Page 157 and 158:
een opening van circa 1,7 bij 1,7 m
Page 159 and 160:
zuilen hebben gestaan. Gegeven de n
Page 161 and 162:
De buitenafwerking Voor het uiterli
Page 163 and 164:
Zoals vermeld werden de grote deuro
Page 165 and 166:
experimentele Hadrianische architec
Page 167 and 168:
Bij experimenten is gebleken dat de
Page 169 and 170:
geval kon men de regeling toepassen
Page 171 and 172:
het onderhoud van het badgebouw. 13
Page 173 and 174:
voor vrouwen een tweemaal zo hoge e
Page 175 and 176:
kanteeldak van de Heliniumpoort op
Page 177 and 178:
verschillende goden worden vereerd.
Page 179 and 180:
De breedte van ongeveer drie meter
Page 181 and 182:
2 e eeuw gebouwd of nog later in de
Page 183 and 184:
Zoals gezegd is het met de beperkte
Page 185 and 186:
opliep vanaf een niveau van 1,8 met
Page 187 and 188:
gevallen trof hij vier voet onder h
Page 189 and 190:
Oosterse goden aanbeden die waarsch
Page 191 and 192:
van het gebouw. 1529 Bewaard geblev
Page 193 and 194:
verstoord. Het centrale bouwwerk is
Page 195 and 196:
aan dat er ook zuidelijker perceelg
Page 197 and 198:
ij het Huis bij de Havenmuur in ins
Page 199 and 200:
Voorburg zijn concentrische gebogen
Page 201 and 202:
ondergrondse stenen grafkamer bewaa
Page 203 and 204:
Corbulo lag. Dat kanaal was in de b
Page 205 and 206:
dichtgeslibd tot circa een meter be
Page 207 and 208:
westelijke oeverconstructie, dat is
Page 209 and 210:
Interessant was de vondst van een r
Page 211 and 212:
de geul een hele reeks houten stake
Page 213 and 214:
De dichtheid van gedraaid aardewerk
Page 215 and 216:
geconserveerd, stelt Moeyes dat de
Page 217 and 218:
ede haven. 1751 En het kon nog een
Page 219 and 220:
een capaciteit boven de honderd ton
Page 221 and 222:
torenpoorten zijn opgegraven, zou h
Page 223 and 224:
als Waal en verderop Maas in de Oce
Page 225 and 226:
volstaan met open bermgreppels aan
Page 227 and 228:
woningen, zo’n tien procent. 1821
Page 229 and 230:
werden opgehaald. De zware construc
Page 231 and 232:
een aparte waterput werd gevuld. Bi
Page 233 and 234:
lood. De bronzen pompen zijn gezien
Page 235 and 236:
meeste wegen daarom verhard en spoe
Page 237 and 238:
Met een breedte van twee voet en ee
Page 239 and 240:
waarschuwt Vegetius voor watervervu
Page 241 and 242:
Behalve dat stagnatie reden voor de
Page 243 and 244:
Rome. 1946 Alleen bij grotere stede
Page 245 and 246:
Hadriani dat een van zijn eerste cr
Page 247 and 248:
Ruim een tiende van het Pompejaanse
Page 249 and 250:
zoals in het Marokkaanse Volubilis
Page 251 and 252:
TABELLEN Tab 9.1: Maximale conserve
Page 253 and 254:
Tab 10.1: Variaties huisindeling in
Page 255 and 256:
Tabel 15.1 Overzicht opgegraven bee
show all

393 Deel II: het uiterlijk van Forum Hadriani “De ... - VU-DARE Home

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?