393 Deel II: het uiterlijk van Forum Hadriani “De ... - VU-DARE Home

greppelvulling is door Bogaers niet nader gedateerd. Veel jonger zal de greppel niet zijn omdat deze
ten opzichte van het vermoedelijk later opgehoogde maaiveld vrij diep ligt.
Ruim twee meter noordelijker was in het profiel van Bogaers een minder diepe greppel zichtbaar
die ook met leembrokken gevuld lijkt te zijn geweest. De onderkant ligt bijna een halve meter hoger op
0,75 meter beneden NAP. Dat kan betekenen dat deze greppel uit een wat jongere periode stamt toen
het maaiveld wat hoger was komen te liggen. Bij een greppeldiepte van ongeveer een halve meter
zou het maaiveld inmiddels in de buurt van het NAP-niveau gelegen hebben. In hoofdstuk 2 is
aangegeven dat Reuvens in insula VII een circa 0,6 meter dikke bewoningslaag vond tot het
loopniveau uit de tijd van Forum Hadriani. Indien het oorspronkelijke loopniveau in insula IX op circa
0,7 meter beneden NAP lag, de top van de kleilaag, is het dus goed denkbaar dat er in de tijd van
Forum Hadriani een bewoningslaag tot circa NAP-niveau lag. Het onderzoek van BAAC wijst erop dat
iets zuidelijker het terrein langs de Vliet ook tot ongeveer NAP hoogte is opgehoogd, enwel in de loop
van de tweede helft van de 2 e eeuw.
Helaas loopt in het profiel van Bogaers het Romeinse niveau naar het noorden verder op
waardoor de sporen dieper zijn vestoord door de opgravingsputten van Reuvens. Hier en daar is nog
wel een mogelijke ingraving zichtbaar, maar de interpretatie daarvan is uitermate lastig. De
aanwezigheid van lemen constructies van gebouwen, maar mogelijk ook ovens, kan verklaren dat De
Jager hier relatief veel fragmenten van verbrand leem heeft gevonden. Van de in totaal 356 boringen
op het terrein langs de Vliet, is bijna een vijfde (65 boringen) rond het toenmalige Meisjespaviljoen
gezet. Daarbij kwamen veertien stuks verbrand leem naar boven, ruim de helft van de vijfentwintig
stuks die De Jager in totaal vond. 498
Waar huizen langs de Voorburgse hoofdwegen zijn opgegraven (insula I tot en met III en VIII )
lagen ze steeds met de korte gevel direct aan de hoofdweg. Dat is een bekend patroon bij Romeinse
steden omdat op die manier zoveel mogelijk bewoners en vooral winkeliers gebruik konden maken
van een ligging aan de hoofdweg, waarover meer in hoofdstuk 16 (afb. 16.4). De huizen in deze
insulae zijn minimaal zo’n vijftien meter lang zodat te verwachten valt dat eventuele wandgreppels in
de opgravingsput van het AAC zichtbaar moeten zijn. Inderdaad lijkt dat het geval te zijn.
Tijdens de opgraving van het AAC in 2007-2008 kwamen de opgravingsleuven van Reuvens
tevoorschijn zoals Bogaers die ook al in zijn profiel had aangetroffen. Van de ruim veertig meter lange
sleuf van Bogaers kwam alleen het zuidelijk deel van circa vijfentwintig meter naarboven omdat de
rest bij de bouw volledig was vergraven. 499 De grond was sterk verstoord. Dat was het sterkst aan de
westkant waar een kelderaanleg tot bijna op het vaste zand een diepe verstoring heeft veroorzaakt.
Toch konden nog wel wat sporen worden ingetekend in totaal vijf opgravingsvlakken. In de laagste
twee vlakken (vlak 4 en 5) kwamen sporen van voor de stichting van Forum Hadriani tevoorschijn,
waaronder prehistorische sporen van een eergetouw in het zand van de strandwal. In het daarboven
gelegen vlak 3 zijn twee Romeinse sporen ingetekend die ongeveer dezelfde oriëntatie hebben als de
bebouwing van Forum Hadriani. Het langste spoor was in het oosten vrij vaag, maar was ten westen
van de opgravingssleuf van Bogaers over ruim twaalf meter vrij goed te volgen tot aan de westelijke
wand van de opgravingsput. Het tweede spoor ligt circa zes meter zuidelijker en daardoor net buiten
de sleuf van Bogaers. Ook dit spoor is in het oosten het vaagst. Vanuit de oostelijke putwand bezien
buigt het na circa twaalf meter naar het zuiden af. Omdat in het vlak paalgaten zichtbaar lijken, kan het
om de wand van een huis gaan. Gezien de afstand tot de hoofdweg (cardo maximus) zou het huis een
vergelijkbare lengte gehad kunnen hebben als de huizen in insula I tot en met III, zijnde circa vijftig
voet (bijna vijftien meter).
De afstand van ongeveer zes meter tot eerder genoemde wandgreppel zou overeen komen met
de perceelbreedtes van 20 voet (bijna 6 meter) in insula II. In hoofdstuk 5 is de mogelijke ligging van
de decumanus 4 direct ten zuiden van insula IX gereconstrueerd. Dat is gebaseerd op indirecte
aanwijzingen zoals een mogelijke kleine poort in de westelijke stadsmuur en een sloot die mogelijk
later langs een restant van de weg is aangelegd. Maar zeker is dat niet. Als de reconstructie wel
redelijk klopt, ligt het zuidelijkste spoor met de paalgaten ongeveer langs de decumanus 4. Omdat het
zuidelijke deel van de opgravingsput waarschijnlijk vrij dicht bij de hoek van de hoofdweg met de
decumanus 4 ligt, kan de nummering van de percelen het beste hier beginnen. De interpretatie als
huizen is niet geheel zeker omdat ook met de vroege aanwezigheid van een eenvoudig heiligdom
rekening gehouden moet worden, waarover verderop meer. Daarom zal hier niet naar huisnummers
maar perceelnummers worden verwezen. Het zuidelijkste herkenbare perceel met het rechthoekige
spoor, zal hier worden aangeduid met perceel IX.1 en zou circa 20 voet breed zijn geweest.
In het wat hoger gelegen opgravingsvlak 2 kwamen nog meer sporen tevoorschijn die gezien de
hogere ligging (deels) nog wat jonger kunnen zijn. Een paar meter ten noorden van het lange spoor
498 De Jager 2001a, boring 1 t/m 6 en 66 t/m 124 ; bijlage B met vondsten per boring.
499 Koot 2009,38; Van der Heiden 2009,21 fig. 2.8 (alle sporenkaart werkput 3).
458