393 Deel II: het uiterlijk van Forum Hadriani “De ... - VU-DARE Home

loop der tijd kon loslaten, zeker in vochtige omstandigheden waarbij ontkalking in de bodem
mortelresten oplost. Dat verklaart waarschijnlijk dat bij de verwarmingsbuizen uit de opgraving van
BAAC slechts bij een op de vijf exemplaren resten van mortel zijn aangetroffen terwijl deze
bouwelementen bijna altijd werden vastgemetseld. Maar bij de vorsten is het aantal met mortelresten
nog veel lager, namelijk slechts bij vijf stuks op een totaal van ruim zeshonderd fragmenten: iets
minder dan een procent. 540 Ook als het werkelijke aantal vorsten met mortelresten net als bij de
verwarmingsbuizen een factor vijf hoger lag, ging het nog steeds om slechts een op de twintig. Dat
komt aardig overeen met het aandeel van de vorstpannen op de daknok en langs de dakranden. Er is
hierboven geschat dat op het besproken Huis met het Keulse Vaatwerk bijna achthonderd
vorstpannen pasten. Daarvan zullen er zo’n tachtig aan de rand hebben gelegen of op de daknok. 541
Op die basis zou je verwachten dat op 10 procent van de vorsten mortelresten aanwezig zijn. Indien
daarvan nog maar een vijfde over is, zou nog op 2 procent van de restanten mortel gevonden worden.
Dat ligt gezien de onzekerheden in de buurt van de circa 1 procent die door BAAC is waargenomen,
mede omdat de vorsten langs de dakrand mogelijk niet volledig met mortel waren vastgehecht. Het
vasthechten met mortel zou verklaren waarom er geen resten zijn gevonden van de soms hiervoor
gebruikte koppan (antefix). 542 Deze aan het uiteinde versierde vorsten zijn onder meer bekend uit
Xanten. 543
Wat betreft het dakmateriaal valt tot slot ook te kijken naar het leisteen. BAAC heeft 5,7 kilo
fragmenten van dakleien opgegraven. 544 Dat is slechts 8,6 procent van het meegenomen
dakpanmateriaal. Naar evenredigheid zou dat op een dakbedekking van zes vierkante meter duiden
(6 procent van 70 vierkante meter). Rekening houdend met de dakhelling is dat goed voor een
bouwwerk van circa vijf vierkante meter. Dat zou goed kunnen passen bij het vermoedelijke puthuis
met mogelijk een leien dak van circa twee bij twee meter.
Zeer interessant is het depot van een voorraad gladwandig Keuls vaatwerk dat bij dit huis is
gevonden, wat aanleiding is voor de naamgeving ‘Huis met het Keulse Vaatwerk’. Uit twee kuilen
kwamen in totaal 2.809 scherven met een gewicht van bij elkaar 47,5 kilo. Het gaat om onder meer
124 verschillende bekers. Verder een twintigtal verschillende kelkbakjes en waarschijnlijk
bijbehorende deksels wat voor dit soort aardewerk opvallend veel is. Een groot deel ervan is afkomstig
uit de Keulse Werkplaats 26 die actief was halverwege de 2 e eeuw, en de naast elkaar gelegen
Werkplaats 35 en 36 die later in de 2 e eeuw produceerden. Alle drie de ateliers lagen langs de
westelijke uitvalsweg van Keulen. Het materiaal kwam uit twee kuilen iets ten westen van het huis, op
circa drie en zes meter afstand van de waterput. Een kuil had een rechthoekige vorm en kan een
bergplaats zijn geweest. Het materiaal dateert uit de periode 165/170 tot 180/185 na Chr. waarin het
huis in gebruik is geweest. 545 Zoals aangegeven in hoofdstuk 6 lag het huis in deze fase mogelijk
vlakbij een nieuwe kade langs het Kanaal van Corbulo zodat het voor een handelaar in Keuls
aardewerk een uitstekende plek was. Voor een winkelier lag het huis wat afgelegen en lijkt in de
plattegrond geen winkelopening zichtbaar. Maar met de gebrekkige gegevens valt een winkel toch niet
geheel uit te sluiten.
Er zijn bij het onderzoek van BAAC ook verschillende voorwerpen gevonden die met wijn in
verband staan zoals een wijnset en beker in de vorm van een wijnton. Het is daarom verleidelijk te
denken aan een handelaar die de handel in vaatwerk en wijn combineerde. Maar de vondsten zijn niet
direct aan het huis te koppelen. Allereerst is er het bronsdepot dat rond 200 na Chr. of kort erna in een
waterput is gedeponeerd, dus enige decennia nadat het Huis met het Keulse Vaatwerk was
afgebroken. Het was waarschijnlijk een rituele depositie van een bronzen bekken en scheplepel.
Samen met een niet teruggevonden zeef vormden ze een standaard servies voor het zeven en
serveren van wijn. Het servies is lang gebruikt en kan dus oorspronkelijk tot de inventaris van het huis
behoord hebben, maar dat is slechts speculatief. 546 Ook is er een bronzen beker in de vorm van een
wijnton tevoorschijn gekomen, maar die valt niet exact te dateren. 547 Tot slot zijn er de vele (wijn)vaten
die secundair tot waterput zijn verwerkt, waarvan een vat met mogelijk het in Voorburg zelf
540
Gazenbeek 2009a,219 (noot 441) en 222; de analyse richt zich hier op de vorsten omdat die bijna uitsluitend op daken
werden gebruikt terwijl de platte pannen gezien het relatief vaker voorkomen ook in andere constructies zijn toegepast.
541
Noklengte 12,6 meter, lengte dakrand langs twee kopgevels van totaal 11 meter. Op deze totaal 23,6 meter met vorstlengte
van 0,3 meter in totaal 79 vorsten op de randen en nok. Het percentage nok- en randvorsten daalt naarmate het totale
dakoppervlak groter is.
542
Gazenbeek 2009a,222.
543
Busch e.a. 2008,36; onder meer inventarusnummer 78325 en 34371 (Römermuseum Xanten).
544
Gazenbeek 2009a,244-245.
545
Bink en Franzen 2009,99,154, 194-196 en 419; spoor 818 en 1431.
546
Waterput 9 met depot uit circa 200 na Chr. of kort erna: Bink en Franzen 2009,107, 417, 432-433 en afb. 5.21; Hendriksen
2009,298-301 en afb. 8.42-8.45.
547
Hendriksen 2009,301-303 en afb. 8.46.
465