Cybercrime en witwassen

1 Inleiding
1.1 Aanleiding voor het onderzoek
Dit onderzoek richt zich op het witwassen van de verdiensten die uit cybercrime
zijn verkregen. Over het witwassen bij cybercrime is, vergeleken met
witwassen bij andere delicten, relatief weinig bekend. De huidige literatuur
op het gebied van witwassen richt zich vooral op het witwassen van (contant)
geld dat wordt verkregen uit traditionele georganiseerde misdaad, in het bijzonder
drugshandel (zie bijvoorbeeld Kleemans et al., 2002; Custers, 2006;
Kruisbergen et al., 2012; Soudijn & Akse, 2012; Kruisbergen & Soudijn, 2015).
Deze onderzoeksrichting is niet verwonderlijk, aangezien verreweg de meeste
verdiensten uit criminaliteit nog steeds in contanten worden verkregen
(Europol, 2015a). De vraag is echter of witwassen bij cybercrime hetzelfde
werkt als bij andere delicten. In toenemende mate zijn er namelijk aanwijzingen
dat bij het witwassen van uit cybercrime verkregen gelden (en overigens
ook bij het witwassen van andere criminele opbrengsten) digitale betalingsmiddelen
worden gebruikt.
De focus in dit onderzoek ligt op banking malware en ransomware, omdat dit
twee van de voornaamste vormen van financiële cybercrime zijn waarmee
grote bedragen zijn gemoeid. 2
Banking malware 3 is, kort gezegd, kwaadaardige software die bedoeld is om
geld van slachtoffers afhandig te maken via gemanipuleerde betalingen met
internetbankieren. Dit is al jaren een prominente bedreiging op het gebied
van cybercrime voor zowel burgers als bedrijven. Cybercriminelen verdienen
grote geldbedragen met banking malware (Europol, 2015b, p. 7). In juli 2015
werd bijvoorbeeld bekend dat een groep cybercriminelen met banking malware
tussen 2005 en 2014 een bedrag van 100 miljoen euro had verdiend
(Sandee, 2015, p. 3). 4 Hoewel de schade uit banking malware in Nederland de
afgelopen jaren sterk is gedaald liggen klanten van banken nog dagelijks
onder vuur van cybercriminelen.
Ransomware is een andere vorm van cybercrime waarmee steeds meer geld
wordt verdiend door cybercriminelen. Ransomware is kwaadaardige software
waarmee iemands computersysteem (of bestanden die zich daarop bevinden)
wordt ‘gegijzeld’ en losgeld wordt geëist. Sinds 2014 is in Nederland en
op mondiaal niveau een sterke stijging in het aantal slachtoffers van ransom-
2 Bovendien is, afgezien van wat banken en opsporingsdiensten vanuit de praktijk hebben onderzocht, tot dusver
in Nederland nog betrekkelijk weinig wetenschappelijk onderzoek gedaan naar deze vormen van cybercrime
en het witwassen van de daaruit verkregen opbrengsten.
3 De term ‘malware’ is een samentrekking van de Engelse woorden ‘malicious’ en ‘software’.
4 Zie ook Brian Krebs, ‘Inside the $100M ‘Business Club’ Crime Gang’, Krebsonsecurity.com, 5 augustus 2015.
Beschikbaar op: http://krebsonsecurity.com/2015/08/inside-the-100m-business-club-crime-gang (laatst
bezocht op 6 augustus 2015).