Cybercrime en witwassen

74 Cybercrime en witwassen
Aangezien het geld op criminele wijze is verkregen en door het gebruik van
een money mule en direct pinnen van het geld duidelijk verhullingshandelingen
worden verricht, is op dat moment juridisch gezien al sprake van witwassen.
De Rechtbank Rotterdam heeft recentelijk in een uitspraak opgemerkt
dat de overboeking zelf, van de rekening van een slachtoffer naar de money
mule, kan worden aangemerkt als diefstal maar nog niet als witwassen. Het is
de daarop volgende versluiering van de criminele herkomst van het geld die
de gedraging als witwassen kwalificeert. 200 In de literatuur en in interviews
wordt opgemerkt dat criminelen graag contant geld in handen hebben. ‘Cash
is still king’, concludeert Europol in haar witwasrapport van 2015. Contant
geld is anoniem en kan eenvoudig worden verplaatst of besteed aan goederen
(Europol, 2015c, p. 7). Met deze conclusie zijn we bij fase 2 van het
beschreven witwasproces bij banking malware aangekomen.
Fase 2 (optioneel)
Hoewel in fase 1 het geld juridisch gezien al is witgewassen, worden daarna
vaak nog andere transacties gepleegd met het geld teneinde de herkomst van
het geld verder te verhullen. Door meerdere verhullingstransacties te stapelen
en te combineren wordt het spoor naar de illegale herkomst immers lastiger
te volgen. Het gepinde geld wordt in fase 2 verder witgewassen, onder
andere via de ‘klassieke’ methoden die in hoofdstuk 2 zijn beschreven, maar
ook door middel van nieuwe witwasmethoden, waaronder het gebruik van
bitcoins (zie paragraaf 4.2.2). Uit jurisprudentie, ons literatuuronderzoek, de
interviews en het dossieronderzoek is een gefragmenteerd en divers beeld
van witwasmethoden naar voren gekomen. Toch zijn we in ons onderzoek
enkele witwasvormen vaker tegengekomen dan andere.
Een veelvoorkomende modus operandi is het gebruik van geldtransferkantoren
voor het verder witwassen van het crimineel verkregen geld. Uit literatuur
en enkele gepubliceerde uitspraken met betrekking tot banking malware
komt nadrukkelijk het gebruik van geldtransferkantoren zoals Western Union
en MoneyGram naar voren. 201 Mensen kunnen via deze kantoren volledig
legitiem en eenvoudig geld overmaken naar bijvoorbeeld familieleden in het
buitenland. Een persoon kan in Nederland bijvoorbeeld geld overmaken naar
een familielid in Suriname. De verzender geeft daarvoor enkele gegevens van
de begunstigde in Suriname op. Het uit te betalen bedrag met de gegevens
van de begunstigde en referentienummer wordt vervolgens in een gegevensbestand
ingevoerd. 202 In Suriname kan de begunstigde vervolgens na legitimatie
en het geven van het referentienummer het geld in de gewenste valuta
200 Zie Rb. Rotterdam, 20 juli 2016, ECLI:NL:RBROT:2016:5814, Computerrecht 2016/175, m. nt. J.J. Oerlemans.
201 Zie ook bijvoorbeeld UNODC, 2014, p. 20: ‘Previous work studying criminal money flows on the Internet has
indicated that the use of money remittance providers is the most common technique for laundering criminal
money derived from cybercrime.’ Zie ook Europol, 2015a, p. 41 en Rb. Rotterdam, 2 oktober 2015,
ECLI:NL:RBROT:2015:7041.
202 Eventueel kan nog een boodschap bij het uitbetaalde bedrag worden meegegeven.